Tien films die je leven veranderen
Grandioos geluk, bitterzoete herinneringen en wijze levenslessen. De beste films laten je anders naar het leven kijken. Sommige films doen dat zo goed dat je bij het verlaten van de bioscoop niet meer dezelfde persoon bent als toen je binnenkwam. Tien films om inspiratie bij op te doen.
Ronald Rovers
1. The Tree of Life (2011). Niet één film in de geschiedenis die zoiets machtigs en groots laat zien als The Tree of Life. Hij begint bij het ontstaan van het universum, zoomt dan in op een minuscuul detail (een gezin in Texas in de jaren vijftig) en zoomt dan weer uit naar iets wat je als het hiernamaals zou kunnen zien. Als kijker voel je de overweldigende enormiteit van de eeuwigheid en je kleine rol als mens in dat alles. Dat werkt louterend want relativerend, ook al doet de film niets af aan de schoonheid en het gewicht van een enkel mensenleven. Van het hele grote naar het hele kleine gaat het. Van explosies in het heelal naar dat hele kleine, vluchtige moment – echt gebeurd – waarop actrice Jessica Chastain tijdens een opnamepauze op straat stond en er een vlinder op haar hand kwam zitten. Gelukkig is het gefilmd en gelukkig kwam het in de film terecht.
2. A Hard Day’s Night (1964). Mockumentary over de Beatlemania maar van begin tot eind vooral een spetterende muziekfilm over de band. De aanstekelijke vrolijkheid voelt bijna vijftig (!) jaar later nog steeds niet gedateerd. Blow-Up (1966)van de Italiaanse meester Michelangelo Antonioni zag juist leegte achter al die vrolijkheid van swinging London en je zou de film als een prachtige tegenhanger kunnen zien van A Hard Day’s Night. De Beatlesfilm werd niet alleen een fenomeen door de sfeer en energie van de swinging sixties die regisseur Richard Lester liet zien. Vooral z’n vernieuwende montage is van invloed is geweest op talloze latere videoclips en muziekfilms. Dat zit allemaal samengebald in het gedeelte dat later de videoclip van Can’t Buy Me Love werd en waar Paul, Ringo, George en John op een sportveld doldwaze capriolen uithalen.
3. The Truman Show (1998). Wat als je hele leven een leugen blijkt te zijn? Of in ieder geval een realityshow? Dat overkomt Truman Burbank, een sympathieke verzekeringsagent die ontdekt dat zijn hele bestaan door 5000 camera’s wordt vastgelegd en 24 uur per dag live wordt uitgezonden. Iedereen om hem heen speelt een rol, alleen mist hij het nooit. The Matrix (1999) deed hetzelfde maar daar bleek de werkelijkheid voor iederéén een fantastische leugen. Zulke films kunnen een fijne wake-up call zijn om de boel eens flink door mekaar te schudden. Onderstaande dialoog uit de film als Truman net ontdekt heeft dat hij gefilmd wordt en er plotseling een stem klinkt.
Truman: [tegen een onzichtbare Christof] Wie bent u?
Christof: [via een speaker] Ik ben de Schepper – van een televisieshow die hoop en plezier en inspiratie geeft aan miljoenen kijkers.
Truman: En wie ben ik dan?
Christof: Jij bent de ster van de show!
4. Dead Poets Society (1989). Of Easy Rider (1969). Of The Breakfast Club (1985). Ook wie geen Latijn kende, wist na Dead Poets Society wat carpe diem betekende: pluk de dag. Leef je leven zoals je wilt, leerde literatuurprofessor John Keating zijn hongerige studenten. Ook al laten al deze films stiekem ook de keerzijde van al die onbesuisde levenslust zien, ze inspireren wel om niet gedachteloos mee te draaien in de mallemolen. Wie iets verder terug wil in de geschiedenis, zou ook het prachtige Modern Times van Charlie Chaplin kunnen kijken.
McAllister: “Toon mij het hart vrij van dwaze dromen en ik toon u een gelukkig man!”
John Keating: “Maar alleen in hun dromen kunnen mannen werkelijk vrij zijn. Zo ist altijd geweest, en zo zalt altijd zijn.”
McAllister: Tennyson?
John Keating: Nee, Keating.
5. As Good as it Gets (1997). Wat doet het er toe dat je niet als alle anderen bent? En wie is dat eigenlijk wel? Jack Nicholson speelt de beroemde maar chagrijnige schrijver Melvin Udall die dankzij een handjevol psychiatrische stoornissen met iedereen overhoop ligt. Alleen Carol, de serveerster in zijn vaste restaurant doorziet Melvins vijandige houding. De film vindt z’n kracht in het juist niet ontkennen van de verschillen tussen mensen. Door juist niet een zoet sprookje voor te schotelen en te laten zien dat de afstand tussen mensen best te overbruggen is, ook al zijn sommige exemplaren behoorlijk irritant. Zoals Melvin dus, die ergens in de film een groep depressieve, psychiatrische patiënten nog verder het slijk in probeert te duwen door te vragen “Wat als het niet beter wordt dan dit?”
6. Rashomon (1950). Waarheid bestaat niet, liet Akira Kurosawa in deze klassieker zien. Niet als het om onze interpretatie van de werkelijkheid gaat. In Rashomon doen verschillende getuigen verslag van een misdaad. Elke keer lijkt hun verhaal redelijk en overtuigend, maar elke keer is er toch weer een reden om te twijfelen aan wat ze zeggen, al is het maar omdat hun herinneringen elkaar tegenspreken. Ook de acteurs vroegen steeds aan Kurosawa wat de waarheid was in het scenario, maar dat was het punt niet, kregen ze te horen. Hij wilde laten zien dat er niet één werkelijkheid is. Hoe kan er ook maar een werkelijkheid zijn, als ieder mens voor zichzelf niet eens weet wat waarheid is? Of zoals een van de personages in Rashomon zegt: “Het is menselijk om te liegen. Het grootste deel van de tijd kunnen we zelfs tegen onszelf niet eerlijk zijn.”
7. Eternal Sunshine of the Spotless Mind (2004). Een film waardoor je weer helemaal opnieuw verliefd kunt worden. Omdat het verbreken van haar relatie met Joel te pijnlijk was, laat Clementine haar geheugen wissen. Joel wil dan hetzelfde doen, maar zijn herinneringen laten zich niet zo makkelijk verwijderen. Samen met Joel duikt de camera zijn geheugen in en gaandeweg beseft hij dat zijn tijd met Clementine zo mooi en waardevol was, dat hij er alles aan doet om haar bij zich te houden. Heden en verleden en realiteit en fantasie lopen helemaal door elkaar en dat is precies wat dit zo’n wonderlijke film maakt.
Er zit een ontroerende scène in de film als we in Joels hoofd zitten in de laatst herinnering met Clementine die hij nog heeft, van de dag dat ze elkaar ontmoeten in een strandhuis. Ze voeren het gesprek dat ze toen voerden. Om hen heen brokkelt de herinnering af en dus ook het huis, muren vallen weg, het zeewater stroomt binnen. Ze weten dat het de laatste keer is dat ze elkaar ooit zullen zien want als ook deze herinnering gewist is, kennen ze elkaar niet meer. Joel legt zich erbij neer, maar op het laatste moment krijgt Clementine een idee dat misschien alles doet veranderen.
8. Groundhog Day (1993). Hilarische verbeelding van het idee dat het bestaan een sleur kan zijn en dat het soms nodig is om eruit te breken. In Groundhog Day is het voor Phil Connors namelijk elke ochtend 2 februari in Punxsutawney, Pennsylvania. Een op hol geslagen déjà vu dus, die dankzij Bill Murray in de hoofdrol uitgroeide tot een cultfilm. Een andere cultfilm over sleur die iedereen zou moeten zien, is de komedie Office Space (1999). Daarin komen de afgebeulde en onderbetaalde werknemers van een IT-bedrijf in opstand tegen hun idiote en altijd koffieslurpende manager. Legendarische scène: als ze in slowmotion en met rapmuziek op de soundtrack met z’n drieën een fax/copier/printer met een honkbalknuppel in de vernieling slaan.
9. C’eravamo tanto amati (We All Loved Each Other So Much) (1974). Een komedie-drama van de Italiaanse meester Ettore Scola over vriendschap, verlies en de keuzes die mensen maken in het leven. Gianni, Nicola en Antonio zijn vrienden geworden in 1944, terwijl ze tegen de nazi’s vochten. Na de oorlog raken ze elkaar met het verstrijken van de tijd en door verschillende levensstijlen uit het oog. Tientallen jaren later ontmoeten ze elkaar in dezelfde trattoria waar ze ooit afscheid namen. Ze kijken terug, de een meer bitter dan de ander en raken in een discussie verzeild. Uiteindelijk gaan ze met elkaar op de vuist. Een van hen verliest z’n rijbewijs en als de anderen dat de volgende dag willen terugbrengen zien ze zijn villa. Ze beseffen dat hij het er financieel goed vanaf heeft gebracht maar dat hij al z’n idealen verkwanseld heeft.
10. It’s a Wonderful Life (1946). Frank Capra’s klassieker over een man waarbij plotseling alles fout gaat in z’n leven waardoor hij besluit om er een eind aan te maken. Zijn beschermengel grijpt in en toont hem hoe de wereld eruit zou zien als hij nooit bestaan zou hebben. “Raar, is het niet”, zegt de engel. “Het leven van ieder mens raakt zoveel andere levens. Als ‘ie er niet zou zijn, laat ‘ie een vreselijk gat achter, is het niet?”
Misschien aardig om samen te kijken met Die Himmel über Berlin (1987), waarin we engelen volgen die de mensheid onzichtbaar begeleiden. Ondanks zijn eeuwige leven, kiest een van hen voor sterfelijkheid omdat hij wil voelen wat het is om mens te zijn. Want ondanks de tegenslagen die daarbij horen, is de mens ook in staat om geluk voelen. En dat is iets wat engelen niet kunnen.
[t’s a Wonderful Life, sène
https://www.youtube.com/watch?v=O4ne13Zft9Q
Volledige versie ingekleurd, blijkbaar legaal want er staat ‘standard YouTube License’ onder ]
Office Space
https://www.youtube.com/watch?v=fPP2jz4jyxk
