Wist u dat de gezondheidszorg iets kan leren van de luchtvaart waar het gaat om teamwork? In Zin 2 staat een artikel: Helaas, mensen zijn feilbaar. De luchtvaart weet dat, denk aan alle grote vliegrampen. Om fouten te voorkomen draait alles daar tegenwoordig om teamwork. Dat kunnen we in de zorg ook goed gebruiken. Het hele artikel kunt u lezen in de editie van Zin die nu in de winkels ligt. Hier vindt u wat achtergronden en een lijstje van dingen die u zelf in de gaten kunt houden:

Check, check, dubbelcheck, een lijstje van dingen waar u aan moet denken bij huisarts- of ziekenhuisbezoek:
□ Ga niet alleen naar arts of ziekenhuis
□ Vertel de dokter alles: denk niet te snel ‘dat weten ze wel’
□ Vraag het als u iets niet begrijpt of ergens over twijfelt
□ Zorg dat u weet wat er gaat gebeuren
□ Zorg dat u weet wie u gaat behandelen
□ Zorg voor een actueel overzicht van uw medicijnen
□ Check de medicatie die u krijgt
□ Vraag hoe, hoe vaak en hoe lang u uw medicijnen moet gebruiken
□ Weet wie u moet bellen mocht er iets niet goed gaan
□ Wacht niet als een wond maar niet geneest of u pijn blijft houden

 De vliegramp op Tenerife
In het artikel in Zin wordt de vliegramp op Tenerife genoemd als keerpunt; nadien kwam het veiligheidsbesef in de luchtvaart in een stroomversnelling. Wat gebeurde er toen ook weer? In maart 1977 startte een KLM-toestel te vroeg op de startbaan van de luchthaven op het Canarische eiland Tenerife. Dat toestel botste op een PanAm-toestel dat nog op dezelfde startbaan aan het taxiën was. De gezagvoerder van het KLM-toestel was gehaast en wilde vóór de verplichte rusttijd weer in Amsterdam terug zijn. Hij was zo gefocust op vertrekken, dat hij niet besefte dat hij nog geen toestemming van de verkeerstoren had. Hij kon zichzelf niet stoppen. De copiloot protesteerde even, maar liet zich snel overbluffen door de gezagvoerder: een gevolg van de hiërarchie in de cockpit.

Teamwork in de zorg?
In de luchtvaart is teamwork heel belangrijk, maar in de zorg ligt de nadruk juist op individueel functioneren, staat te lezen in Zin. “Dat is niet vreemd”, vindt hoogleraar Patiëntveiligheid Jan Klein. “Artsen zijn opgeleid vanuit de gedachte dat ze alles moeten weten en overal een antwoord op moeten hebben. Dat willen patiënten ook: liever een arts die het weet, dan een dokter die twijfelt. Daardoor hebben artsen lang volgens een hiërarchisch model gewerkt waarin ze zich moeilijk laten corrigeren. Piloten daarentegen, krijgen aan het begin van hun opleiding te horen dat ze onherroepelijk fouten gaan maken, ongeacht hoe goed ze zijn. Daarom worden ze getraind om zo min mogelijk fouten te maken maar óók om de fouten die er doorheen glippen adequaat en samen op te lossen.”

De Nationale ZorgveiligPrijs voor het Radboudumc
Enkele afdelingen van het Radboudumc in Nijmegen zijn een paar jaar geleden begonnen met de teamtraining die Marck Haerkens, chirurg en helikopterpiloot, toepast. Tegenwoordig vindt vóór elke medische ingreep een briefing plaats waarin relevante vragen worden gesteld over patiënt, procedure en materiaal. Haerkens: “Je leert dan ook hoe de andere teamleden heten en wat hun rol is. Belangrijk, want je wilt geen reanimatieopdracht aan een leerling geven. En er wordt een ‘what if’ besproken. Als een chirurg tijdens de briefing de meest waarschijnlijke risico’s van de ingreep bespreekt, en wat te doen in een dergelijke situatie, kan het team beter anticiperen op het moment dat er daadwerkelijk iets misgaat. Dat maakt de kans op adequaat en snel handelen groter en het reduceert stress – niet alleen bij de chirurg.”

Na afloop van de ingreep behoort een debriefing te volgen over wat goed, minder goed of mis ging. En wat de volgende keer anders moet. De eerste resultaten op de intensive care van het Radboudumc tonen aan dat het er voor de patiënt werkelijk veiliger op wordt: het aantal ernstige complicaties is met 15 procent afgenomen en er waren 60 procent minder reanimaties – met ook nog een betere uitkomst. De intensive care van het Radboudumc en Wings of Care wonnen daarmee vorig jaar de Nationale ZorgVeiligPrijs.

Martin Bromiley zien?
In het redactionele artikel kunt u het verhaal lezen van piloot Martin Bromiley die zijn vrouw Elaine verloor door een gebrek aan teamwork bij een routine-ingreep. Een filmfragment zien van Martin Bromiley, waarin hij vertelt over wat er misging tijdens de operatie van zijn vrouw?