Het boek is zeer moeilijk te lezen doordat het niet in verteltrant maar meer op “bewijs” geschreven is. Ik bedoel hiermee dat elk hoofdstuk naar tientallen noten verwijst waaraan een gewone lezer niets heeft daar deze verwijzen naar oa heel veel portugese teksten, artikelen en dergelijke en ik niet denk dat veel Nederlanders deze taal beheersen. Daarnaast springt het verhaal van de hak op de tak, wordt er wat verteld over zeg 1932 en wordt er een verwijzing gemaakt met 1946. De eerst 100 bladzijden , vooral de geschiedenis van de Joden in Rusland zijn zeer onduidelijk belicht. Dit was voor mij geen probleem omdat ik meerdere boeken gelezen heb over dit onderwerp, zowel over de Joden in Rusland als in de andere Europeese landen en zodoende die geschiedenis ken. Daarna wordt het verhaal overzichtelijker, vooral als je maar over alle noten heenleest. Na afloop van ieder hoofdstuk nam ik dan de noten door op “nuttige” informatie zoals bijv. Noot 42 op blz 478.

Resumerend: als ik dit boek in de winkel zou openslaan en doorbladeren, alle noten zou zien staan en dan achterin de vele buitenlandse verwijzingen zou zien dan zou ik het niet kopen. Ergens heel jammer omdat Clarice wel een interessant figuur is (waar ik voordien nooit van gehoord had).

Marjoleine Kalkema