Boekenclubrecensie Het hart is een eenzame jager

Dit boek verscheen in 1940. De schrijfster was toen 23 jaar. Het boek werd positief ontvangen. In 2016 geeft Atheneum – Polak& van Gennep dit boek opnieuw uit. Het boek speelt zich af in het Zuiden van de USA in de jaren dertig van de vorige eeuw.

Het boek gaat over dromen, wensen, eenzaamheid, afscheid en verbondenheid. Het speelt zich af in een tijd dat er sprake was van een groot onderscheid tussen rijk en arm, racisme onder blanken ten opzichte van de zwarte bevolking, de ongelijke positie van vrouwen en mannen in de maatschappij, het opkomend fascisme in Europa, de jodenvervolging, het marxisme/communisme versus de westerse vorm van democratie.

Binnen deze thema’s proberen, onder de talloze miljoenen bewoners van de wereld, een vijftal hoofdpersonen van dit boek hun weg te vinden. Briff de kroegbaas, de doofstomme John, de tomboy Mick, de marxist Jake, en Copeland de zwarte huisarts. Zij leiden hun eigen leven en ontmoeten elkaar, afzonderlijk en heel soms tegelijkertijd. De ene keer is er een ontmoeting zijdelings in de kroeg, de anderen keer op straat, of op een trap in een huis, of bij John op zijn kamer. John Singer is hierin een spil, hij zwijgt omdat hij niet kan spreken, en luistert door te liplezen naar de verhalen, de dromen van de vier, en naar later blijkt ook van anderen. Aan hem wordt weinig gevraagd. Hij zwijgt over zijn dromen en verlangen, zijn grote verbondenheid aan één vriend de niet meer bij hem is.

Alle hoofdpersonen hebben hun dromen over hoe hun levens, de maatschappij waarin zij leven, eruit zou kunnen komen te zien, hun plaats daarin. De mensen in hun omgeving hebben die dromen ook, of hebben die gehad. De werkelijkheid is zoveel anders, de mogelijkheden voor hen beperkt.

Mc Cullers beschrijft deze thema’s, en de hoofdpersonen met een pijnlijk helder inzicht in hoe het in de jaren dertig van de vorige eeuw was en lang is gebleven. Dit boek is m.i. op dit moment weer een actueel boek. Want de wereld is weliswaar voor velen beter geworden, er zijn nog steeds dezelfde oude, en oplevende tendensen van haat, hebzucht, uitbuiting, ongelijke verdeling van middelen en mogelijkheden, geweld tegen zwarte bevolking, ongelijke behandeling, rellen, oorlogen, politieke vetes en godsdienst oorlogen. En zo sleept de mensheid zich generaties achtereen voort.

De vijf hoofdpersonen vertellen hun eigen verhaal, vanuit een eigen perspectief. Ze komen allemaal zichtbaar en voelbaar tot leven. Ook de naasten, naasten in alle facetten: klanten van de kroeg of van de kermis, familie, vrienden, huisgenoten, en buren, krijgen een plek. De taal waarin dit verhaal geschreven is, is eenvoudig, zo eenvoudig dat het soms zeer doet. Zo kunnen levens lopen, en niet anders dan zo. Op bladzijde 366 van het boek verwoordt McCullers dit door het Briff, de kroegbaas, onder ogen te laten zien: ‘Want in een flits van stralend licht zag hij de strijd en de moed van de mens. De eindeloze beweging van de mensheid door de eindeloze tijd. Mensen die werken en mensen die- in één woord – liefhebben.’

Het hart is een eenzame jager, een mooi boek.

Marjan Kloosterman