Boekenclubrecensie: Alice Zeniter – Op een zondagochtend
De inhoud van het boek, zoals beschreven op de achterflap, spreekt me direct aan. Ik lees graag over het leven van meerdere generaties in een familie. Op een zondagochtend begin ik in het boek te lezen….
Wat een prachtige zinnen komen er uit de pen van een jonge schrijfster: “Angst verbindt hem met zijn zussen en zijn zussen met hem”. “Naast de baby zat er ook veel verdriet in de buik” Opa krijgt een beroerte. Over het gezicht van opa: “Sporen van zijn beroerte, als een stroom lava.” Kom er maar eens op om het zo te verwoorden!
Wat me verder aanspreekt: Je krijgt een beeld van Boedapest, familieverwantschappen worden geduid. De grootvader is altijd op 2 mei dronken van de palinka. Waarom? Imre lijkt controle over zijn omgeving te willen hebben. Waarom? Imre wil los komen van de spoorwegmaatschappij, voor hem voelt het als vastgeketend zijn. Waarom? Hij aanbidt zijn in zijn ogen volmaakte zus Agnès/Agi. Waarom? Genoeg redenen om verder te lezen…..
Tijdens het lezen merk ik wel dat de antwoorden in het boek op deze vragen nogal summier zijn. Wanneer Agi gaat studeren en het gebouw waar zij woont wordt beschreven ruik je dat door de wijze waarop dit is verwoord. Beeldende en verfijnde beschrijvingen, bijvoorbeeld van de geuren op de markt staan in het boek.
De schets, bijvoorbeeld van de tuin, het huis, de spoorlijn en de gevolgen daarvan zijn nogal gedetailleerd. Ik merk direct dat ik om goed in het verhaal te komen en te blijven heel geconcentreerd moet lezen. Het vraagt om die reden extra inspanning van mij om het boek te lezen. Hierdoor mis ik de ontspanning die ik ook graag ervaar bij het lezen. Elke zin doet er namelijk toe. Alles wat je leest heeft betekenis, het hele boek door, je kunt geen letter missen. Er gebeurt veel in een relatief dun boek. Het verhaal had voor mij meer diepgang gekregen als de verhaallijnen explicieter en dieper zouden zijn uitgewerkt. Het zou m.i. een dikker, voor mij meer aansprekend boek geworden zijn. Het verhaal, waarin heel veel gebeurt, was wellicht nog beter tot zijn recht gekomen. Dan had ik het boek waarschijnlijk ook met meer plezier gelezen.
Er worden regelmatig grote sprongen heen en weer door de tijd gemaakt. Imre stuit altijd en overal op familieleden, bijv. door foto’s. Ineens zit je dan weer in het heden, je hopt constant door de tijd heen en weer. Het verhaal is nergens helemaal chronologisch. Dat zorgt er soms voor dat ik uit mijn leesritme wordt gehaald.
Er gebeuren ook dingen die ik niet helemaal kan plaatsen. Er wordt een olympisch kattenfestijn georganiseerd door Zsolt en Imre. Is dit alleen een manier om oorlogje te spelen?
Ik realiseer me dat ik te weinig van de geschiedenis van Hongarije af weet om de familiegeschiedenis helemaal te kunnen begrijpen en te kunnen plaatsen in historisch perspectief. Ik heb regelmatig het idee dat ik de geschiedkundige kennis mis om het verhaal volledig te kunnen volgen. Ik heb gegoogeld om beter zicht te krijgen op de geschiedenis van Hongarije. Steeds ga ik weer op zoek naar achtergrondinformatie om de inhoud van het boek beter te kunnen doorgronden. Zelfmoord en dood komen regelmatig terug en maken het tot een zwaar boek. Er gaat in het boek eigenlijk niemand op een gewone manier dood.
Pal is in het gezin de jongste van drie kinderen. Hij lijkt niet op zijn twee oudere zussen en zijn vader Imre. Dan denk je al: Hier moet meer aan de hand zijn. Dat maakt het spannend om verder te lezen.
Wat de concrete gevolgen van het communisme voor het dagelijkse leven in Hongarije waren komt ook volop aan bod. In de communistische tijd wist je: Als er voorraad is moet je het kopen, dus ook trouwringen bij de juwelier, terwijl je eigenlijk voor iets anders in de rij staat. Een aansprekend voorbeeld.
Omdat ik zelf altijd vrij naar alle soorten muziek heb kunnen luisteren heb ik me nooit gerealiseerd dat er pas in 1986 een westerse band (Queen) een concert heeft gegeven in Boedapest en dat mensen uren hebben gereisd om hierbij aanwezig te zijn. Prachtig en ontroerend om te lezen dat Freddy Mercury een oud Hongaars lied zong. Ik ben zelf rond die tijd in Hongarije geweest voor een fietsvakantie, ik kan me niet herinneren dat ik me toen niet vrij heb gevoeld. In 1990 heeft Imre voor het eerst bananen geproefd. Die waren er niet toen het land communistisch was. Iets wat ik me als lezer nooit heb gerealiseerd. Dit soort voorbeelden uit het dagelijks leven lees ik graag.
Het einde van het communisme brengt niet wat de mensen hadden gehoopt: vrijheid, welvaart en vreugde. Hierdoor is het boek misschien wel realistisch, maar voor mij ook deprimerend.
Het boek is op sommige momenten iets luchtiger om te lezen. Imre ontdekt zijn obsessie voor seks en dat maakt hem angstig, dat maakt het ook direct weer wat minder luchtig. Zsolt en Imre willen Californische meiden pakken. Is dat hun beeld van vrijheid?
Na een kwart ongeveer wordt het boek meer verhalend. De beschrijving van de wijze waarop puber Imre een oudere vrouw ziet van wie hij zich niet los kan maken en die hem opwindt is fraai en wat mij betreft het mooiste deel van het boek. Een voorbeeld van een prachtige zin: “Naakt is altijd mooi.” Zijn zus Agi die Imre komt halen begrijpt en weet niet wat er is gebeurd. Zij betrekt de situatie op zichzelf: Mijn broertje heeft me aan mijn lot overgelaten. De ontwikkeling van de relatie tussen een broer die pubert en een oudere zus wordt realistisch verwoord.
Agi heeft intussen een zware abortus achter de rug. Ze was zwanger geraakt van de Franse schrijver Etienne. In Frankrijk heeft hij al een gezin. Hij heeft Agi 6 jaar bezocht, betaalt het ziekenhuis en vertrekt zonder een adres achter te laten. Weer een nieuw persoonlijk drama, met grote gevolgen voor haar. Ze komt weer thuis wonen met haar Parijse jurken. Ze gaat, als Parisienne, bij een callcenter werken. Dit is een van de vele verhaallijnen en al een verhaal op zich. Ik vind het net iets te veel van het goede.
Bea Hartman
