Deel 2: het donordilemma – de nadelen
Alles wat je moet weten over de nieuwe donorwet.
De nieuwe donorwet haalde het onlangs nipt door de Tweede Kamer. Mooi. Of toch niet? Ditmaal aandacht voor de nadelen van verplicht donor zijn.
Van ja naar nee
Dan waren er nog die ongeveer vierduizend geregistreerden die hun registratie omzetten van een ‘ja’ naar een ‘nee’. Abele Reitsma van de Stichting Bezinning Orgaandonatie is er weliswaar ook voor dat zoveel mogelijk mensen hun keuze registeren, maar vindt dat dat alleen maar kan op basis van vrijwilligheid. “Twijfelaars of degenen die er niet over willen nadenken, moet je niet dwingen,” vindt hij. Het verplicht kiezen vindt Reitsma ‘bevoogding door de overheid’. “Daardoor haken potentiële donoren af.”
Hoe dood is dood?
Rechtsfilosoof Britta van Beers, universitair hoofddocent aan de VU vertelde onlangs in een college wat de wet op de orgaandonatie verstaat onder ‘dood’. Daar schrokken de studenten van. Want ‘dood’ is volgens de wet vijf minuten hersendood. Een student vroeg: “Ben je bij hersendood dan eigenlijk wel echt dood?” En daar kunnen, aldus Van Beers, eigenlijk alleen artsen een antwoord op geven met ingewikkelde apparatuur en aan de hand van protocollen die eens in de zoveel tijd veranderen. “Met het blote oog is niet te zien of iemand hersendood is of niet.”Voor hartdood (als het hart niet meer klopt) is al helemaal geen wettelijke richtlijn vastgesteld, maar gelden richtlijnen die door de medische beroepsgroep zelf zijn opgesteld. Het punt, volgens Van Beers, is dus dat nie-mand weet waar hij eigenlijk ‘ja’ of ‘nee’ op zegt. “Wat dood is of wat niet, die grens wordt steeds verder opgerekt. Je hebt ooit een keer ‘ja’ gezegd. Waarop? Dat kan inmiddels alweer veranderd zijn.” Van Beers vindt dat de overheid burgers onder die omstandigheden niet kan verplichten een keuze te maken.
De discussie laait weer op
Voorstanders van de Actieve Donor Registra-tie (ADR) hanteren precies de tegenovergestelde redenering. Want als niemand het (meer) snapt, dan kun je er toch geen beslissing over nemen? Kortom: wat maakt het uit? Met deze redenering is Van Beers het volledig oneens. Het is volgens haar vergelijkbaar met bedrijven, zoals telecombedrijven, die eenzijdig de voorwaarden veranderen en klanten daarvan niet adequaat op de hoogste stellen. “En daar maken we ons wel druk over.” Dit terwijl, zo betoogt de VU-jurist, dit zelfs nog verder gaat. “Dit gaat over de integriteit van het lichaam, dat is geregeld in artikel 11 van de Grondwet. Niets is zo van jou als je lichaam.” Van Beers zou het dus goed vinden als de ADR wordt afgekeurd door de Eerste Kamer.
Voorlichting
Ze is zeker niet tegen donorschap. Maar ze vindt dat de wet niet goed in elkaar zit, met name omdat hij dus strijdig is met de Grondwet. Wat ze wel goed vindt aan de nieuwe wet, is dat mensen door de ontstane discussie beter gaan nadenken over orgaandonatie. Abele Reitsma van de Stichting Bezinning Donorschap vindt daarbij dat ook de voorlichting ter discussie moet staan. “Die mag niet tot doel hebben iemand te bewegen tot een ‘ja’, maar dient om iedereen uitgebreid in te lichten over alle gevolgen van donatie. Inclusief het feit dat doneren een offer kan zijn. Geliefden krijgen bijvoorbeeld een heel ander afscheid dan wanneer de donor geen donor zou zijn.”
Tekst: Martine de Vente
