De reeks emoties die muziek oproept, is eindeloos. Daar hebben de hersenen veel baat bij. Maar VU-professor Erik Scherder ziet ook een gunstig effect op zaken als bloeddruk, hartregulatie en zelfs ons afweersysteem.

Preventief

Of muziek luisteren en beoefenen zelfs preventief kan werken? “Ja,” zegt Erik Scherder. “Je bouwt aan meer complexiteit als je je brein uitdaagt, je zorgt eigenlijk voor een cognitieve reserve. En die reserve behoedt de mens tegen ouderdomsziekte, gedurende een bepaalde tijd.”“Wat je heel erg beschermt, is cognitief bezig zijn,” onderschrijft ook Vink. “In die zin kan het heel preventief werken, want muziek is net als puzzelen: hersenen moeten worden uitgedaagd.” Het is alleen niet zo dat elke muzieksoort bij iedereen werkt. “Dat is ook het verwarrende,” vindt zij. “Je komt vaak titels tegen als Muziek als medicijn, maar dat is veel te simpel. Je moet elke keer op maat kijken wat bij wie past. Daarom is het ook moeilijk om muziek als ‘recept’ uit te schrijven. Als ik naar mezelf kijk: ik heb muziek in de kast staan waar ik emotioneel van word of die me rustig maakt. Maar dat werkt niet altijd op hetzelfde moment.”

Bob Dylan 

Naarmate de generaties doorschuiven, komen ook steeds meer mensen met herinneringen aan de wilde jaren 70 en 80 in beeld. “Ja,” zegt Vink, “dat heb ik ook in een onderzoek meegemaakt: bij muziek­therapeuten die helemaal gewend waren te werken met Een karretje op de zandweg en Op een mooie pinksterdag kwam opeens Bob Dylan om de hoek rollen. Dus daar moet je toch elke keer op afstemmen. Alzheimer Nederland heeft trouwens nog een leuke campagne gehad: muziekherinneringen, met speciale afspeellijsten op Spotify over al die verschillende leeftijdsperiodes. Het hoeven dus allang niet meer die traditionele liedjes te zijn.”

Geluksfactor

Lange tijd werd muziekonderwijs slechts als creativiteit, dus niet echt als nuttig gezien. Mede door de activiteiten van Scherder – ere wie ere toekomt, vindt Vink – komt de aandacht voor het belang ervan weer terug. Geef iedereen een instrument, zou je dus denken. Zo ver zijn we echter nog lang niet. Volgens onderzoek van Monitor Amateurkunst maken 2,5 miljoen Nederlanders muziek. Dat is inclusief Anouk, Het Con­certgebouworkest, Candy Dulfer, Frans Duijts, Fanfare De Vooruitgang uit Helmond en allen die tussen de eigen vier muren een instrument bespelen. Iets meer mannen (52%) dan vrouwen (48%) maken muziek en het merendeel (32%) bestaat uit jongeren tussen 1219 jaar, gevolgd door de groep van 5064 jaar die 19% voor zijn rekening neemt. Met die cijfers steken we enigszins karig af tegenover onze buurlanden of pakweg de Verenigde Staten. Terwijl muziek de factor geluk in ons leven aanzienlijk verhoogt.

Het koor-effect 

De professor is een man met een missie. Muziek zorgt voor een beter leven, daar is hij heilig van overtuigd. En niet alleen onze hersenen hebben er baat bij. Hij ziet ook een gunstig effect op zaken als bloeddruk, hartregulatie en – huh? – ons autoimmuunsysteem. “Ja, er zijn leuke studies gedaan, bijvoorbeeld over zingen in een koor: die laten zien dat je afweersysteem verbetert als je in koren zingt. Omdat je in een groep bezig bent.”Muziek geeft, kortom, verrijking op meerdere vlakken. Maar betekent dat ook dat we al saxofoon spelend of luisterend naar La traviata een gezonder en langer leven zullen leiden? “Dat is natuurlijk subjectief,” zegt Scherder. “Maar je wordt scherper op andere dingen als je op mijn leeftijd – ik word nu 65 – begint met iets wat je niet eerder hebt gedaan. Het kan ook een fotografiecursus zijn, of quilts maken. In studies wordt heel mooi aangetoond dat dan ook andere functies scherper worden, bijvoorbeeld het geheugen. Je moet moeite blijven doen, uitgedaagd worden en niet denken: ach, ik ben toch al 70, hoe lang nog? Flikker op! Niks hoe lang nog! Als je je goed voelt ga je ertegenaan.

Lees hier deel 1 terug

Tekst: Wim Spijkers