Rituelen

Al sinds mensenheugenis spelen ze een rol: rituelen. Ze kleuren onze routines. We koesteren ze om bijzondere momenten te markeren. Maar wat zijn het eigenlijk? Wat doen ze voor ons? Journalist Koos de Wilt dompelt zich onder.

Elke doordeweekse ochtend om zeven uur laat mijn wekker het krakende geluid horen van een luidruchtige radiozender. Nog half in slaap geef ik een rake klap op de snoozeknop om vervolgens, na een minuut of acht, toch op te staan. Op de tast vind ik – bijna altijd – mijn bril naast de wekker. Ik loop naar de kamer van mijn dochter om haar uit bed te tillen. Een gewoonte die we sinds haar geboorte in stand houden maar bijna niet meer vol te houden is met haar 11 jaar. Samen begroeten we hond Tobi die zich uitstrekt in de werkkamer, en gedrieën lopen we naar boven. De eerste tien minuten van een willekeurige dag uit mijn leven: vol met rituelen.

Rituelen zijn overal

Als we het hebben over rituelen denken we vaak aan sacrale handelingen in de kerk, aan inwijdingen of aan de dingen die we behoren te doen als we trouwen of begraven. Maar wanneer je beter kijkt, zijn ze opeens overal. Mijn dochter ’s ochtends uit bed tillen is zo’n gewoonte die een ritueel is geworden. Maar ook de tafel ’s avonds mooi dekken voor een gezamenlijke maaltijd. Het bloemetje dat je meeneemt als je bij je moeder langsgaat. Het slotje dat we aan een brug hangen om te bevestigen dat onze liefde voor altijd is. Wat is een ritueel eigenlijk? Het gaat steevast over een element van ons leven dat we apart benoemen en dat in onze ogen bijzonder is.

Bij een ritueel verrichten we precies dezelfde handelingen in een vaste volgorde op steeds dezelfde plek. De vorm is belangrijk: alle acties moeten we precies goed uitvoeren. Ook herhaling en symboliek spelen een belangrijke rol. Vanuit deze basis kunnen rituelen zich in alle mogelijke uitingsvormen voordoen. Het belangrijkste doel: ze geven structuur en betekenis aan ons leven.

Van routine naar ritueel

Wat is het verschil tussen een routine en een ritueel? Routines geven ook structuur aan ons leven, zijn ook activiteiten die we dagelijks verrichten. Het zit hem erin dat we routines gedachteloos doen: we poetsen onze tanden terwijl we in gedachten de dag al aan het voorbereiden zijn. We rijden auto terwijl het televisieprogramma van gisteravond ons nog bezighoudt. Routines associëren we met onze dagelijkse beslommeringen, soms met sleur.

Een leven dat grotendeels bestaat uit routines bestempelen we al snel als weinig verrassend en saai. Door bewust aandacht te geven aan een routine en die een persoonlijke symboliek mee te geven, kunnen we routines eigenhandig transformeren naar rituelen. Iets simpels als tandenpoetsen kun je dan zien als een moment van aandacht geven aan jezelf, of respect tonen naar anderen. Het dagelijks optillen van mijn dochter staat symbool voor mijn liefde voor haar. We ervaren deze kleine handelingen dan als vanzelf als speciale momenten, waardoor we er opeens heel erg van genieten. Het mooie is, dat we er dus zelf voor kunnen kiezen ons leven van eindeloze reeksen zichzelf herhalende alledaagse gebeurtenissen om te toveren in iets wat de moeite waard is en betekenis heeft.

Hele artikel lezen? Dit kan in Zin 9! Deze is onder andere hier te krijgen.