In veel dorpen verdwijnt de pinautomaat, de supermarkt en de bibliotheek. Maar ook zorgcentra sluiten hun deuren. Daarom steken dorpsbewoners steeds vaker de koppen bij elkaar. Met Kloosterburen als treffend voorbeeld.

Als je op het weidse, Groningse platteland het dorpje Kloosterburen binnenrijdt, valt één ding op: het leeft er. Het groen is piekfijn onderhouden, er is een parkachtige tuin met groenten, fruitbomen en kruiden, een biologische
winkel en de dorpskroeg is open – compleet met gezellig terras.

Speciaal voor Zin ging fotograaf Eric Brinkhorst met een drone op pad:

Van deze tijd

Ook de gemeente is inmiddels blij met hoe het in Kloosterburen reilt en zeilt. “Bij de overname van het verpleeghuis speelden ook de veranderingen in de zorg mee. Je kunt alleen nog in een verpleeghuis terecht als je 24 uur per dag zorg nodig hebt. Voor mensen die niet meer zelfstandig kunnen wonen maar nog niet in aanmerking komen voor een zorgcentrum, moeten we andere oplossingen zoeken,” zegt Marïette de Visser, wethouder van gemeente De Marne. “Bovendien: als gemeente zeg je niet meer ‘dit past niet in ons beleid’. We denken mee, dat is de ontwikkeling van deze tijd. Dat heeft veel voordelen, je komt tot betere oplossingen. Burgers weten zelf namelijk beter wat eraan schort in hun dorp dan een gemeente die meer op afstand zit. En doordat ze meedenken, is er meer draagvlak én zijn de oplossingen goedkoper omdat mensen zelf actief bijdragen.”

Maar eerlijk is eerlijk: er zijn best veel ambtelijke regels die tegenwerken. De mensen in ’t Olde Heem kregen vroeger zorg in natura via het wmo-loket, en dat is niet meer mogelijk, omdat de coöperatie geen gecontracteerde instelling is. De Visser: “Door het vertrouwen dat we hebben in de coöperatie hebben we dat omgezet in pgb’s, ook al past dat niet in ons beleid.” Dat vertrouwen heeft de gemeente sinds de exploitatie van ’t Olde Heem en alles daaromheen onder de coöperatie valt. De Visser: “De basis is breder geworden. Als er een of twee mensen uit de coöperatie wegvallen, zitten we niet ineens met 15 tot 30 bewoners die ergens ondergebracht moeten worden. Bovendien is alles kwalitatief goed ingebed, ook voor de toekomst. We hebben als gemeente immers wél een zekere verantwoordelijkheid voor de zorg die burgers krijgen.”

Risico’s en valkuilen

Hoe mooi alle initiatieven ook kunnen uitpakken, ze slagen lang niet allemaal. Aletta van den Berg is ideeënmakelaar van de Ideeënbank Groningen en werkzaam als adviseur burgerparticipatie bij CMO STAMM, het kennis- en adviescentrum voor maatschappelijke ontwikkelingen van de provincies Groningen en Drenthe. Ze ziet precies waar burgers in de praktijk tegenaan lopen.

* Mensen beginnen met een clubje enthousiast aan iets, maar soms verdwijnt het elan. Iemand wordt ziek, een ander haakt af wegens zwangerschap. Een bestuur stapt op wegens ruzie, omdat de ideeën uiteenlopen. Blijf met elkaar in gesprek: wat wil jij precies? Soms zijn de verschillen te groot en valt een club uiteen. Dat is een organisch proces en hoort erbij.

* Wees niet te star in een einddoel. Veel plannen ontstaan en veranderen tijdens het proces. Een goed plan trekt vanzelf de juiste mensen aan om het te realiseren.

* Heb geduld en een lange adem, zeker bij grote initiatieven. Daarbij loop je vaak aan tegen bureaucratie. Zo moet voor aanvragen bij gemeenten en fondsen vaak een hele papierwinkel worden ingevuld.

* Een goed verdienmodel is onontbeerlijk om het financieel te redden. Zorg dat je – liefst binnen je eigen netwerk – mensen hebt die hierover mee kunnen denken. Investeringen, beheer, inkomsten: hier moet je altijd aan blijven trekken. Een groot project is een onderneming, dat wordt nogal eens onderschat.

* Vraag advies, bijvoorbeeld bij een CMO-bureau (Centrum Maatschappelijke Ondersteuning). Tijdens een adviesgesprek wordt bekeken wat er al gedaan is en wat nog nodig mogelijk is. Bij welke fondsen kan er geld vandaan worden gehaald en hoe werkt dat? Of zo’n gesprek gratis is of niet, verschilt per provincie.

* Kies een rechtsvorm, zoals een vereniging of coöperatie. Daar kunnen anderen zich ook bij aansluiten, waardoor ze zich medeverantwoordelijk voelen. Dat geeft het project een stabielere basis voor de toekomst.

Lees het hele verhaal in Zin 11