Uit verdriet geboren
Voor één keer een kijktip vanaf deze plek
Diederik van Vleuten (1961) is tekstschrijver, musicus en vooral theatermaker – met een talent voor historische vertellingen schrijft elke maand een column in Zin.
Dankbare bloem
Het museum is uit verdriet geboren. Als een dankbare bloem is het eruit opgebloeid.” Was getekend Helene Kröller-Müller, powervrouw avant la lettre, kunstverzamelaarster en grondlegster van het museum in Nationaal Park de Hoge Veluwe. Ik wist niets van Helene tot ik de biografie van Eva Rovers las.
Kunstcollectie
Een tijdje overwoog ik een theaterprogramma te maken over die complexe vrouw en haar kunstcollectie, waaronder 250 werken van Van Gogh. Over haar huwelijk met de schatrijke industrieel Anton Kröller. Ook over haar omgang met de twintig jaar jongere Sam van Deventer, haar ‘zielsverwant’, aan wie ze meer dan 3000 brieven schreef. Helene had in haar leven een gat te vullen. Haar dochter, ook Helene genaamd, keerde zich van haar af en verbrak alle banden. Daarmee verloor Helene een kind, een deel van haar lichaam. Wat ervoor in de plaats kwam werd een museum ‘uit verdriet geboren, en dat verdriet heet Helene’. Kortom, ingrediënten te over. Maar al gauw liet ik mijn plan varen. Ik zou alleen over Helene kunnen vertellen, haar nooit kunnen spelen. En zo moest het zijn, want vervolgens werd ik door toeval of voorzienigheid benaderd door theatermaakster Julika Marijn.
Persoonlijk programma
Ze werkt aan een programma over Helene. Of ik haar wilde bijstaan in de tekstregie. Ja, natuurlijk. En zo zag ik Helene loskomen van het papier en een eeuw later lopen te midden van haar schilderijen. Ik hoorde haar praten over haar leven, haar kunst, haar ziel, haar Anton, Sam en Helene Jr. Een programma persoonlijker dan ik het als man had kunnen maken. Want je weet hoe het is: een man mag alles weten, een vrouw begrijpt alles.
Julika Marijn
Voor één keer dus een kijktip vanaf deze plek: Uit verdriet geboren van Julika Marijn. Omdat zij op haar aangrijpende manier het verdriet van Helene herkent, maakt ze het voelbaar. En dat is waar theater over moet gaan. Dat we als toeschouwer iets meemaken, iets dat ons raakt. Dat we anders de zaal uit gaan dan we erin kwamen, en later, op een onbewaakt moment, aan de voorstelling terugdenken. Aan het slot zegt Helene: “Ik kwam tot het besef dat er veel kwaad is in de wereld, oneindig veel meer ellende dan de meeste mensen zien en begrijpen. Maar ook dat er nog zo oneindig veel goeds is en daarnaar wil ik kijken.” En dan, samen met Marijn: “Ik ben niet bij het verdriet stil blijven staan.” Ontroerend, krachtig en noodzakelijk theater met een hoopvolle boodschap die van alle tijden is. Zin-vol theater. Misschien moet ik het zo zeggen.
