Nederland en belasting

In Nederland zijn en blijven er twee zekerheden in het leven: de dood en belasting betalen. Maar het Nederlandse belastingstelsel kan zóveel eenvoudiger. Gaat dat er ooit van komen?

Vrede mee

Altijd als ik tijdens een discussie de woorden ‘van mijn belastingcenten’ hoor, schiet ogenblikkelijk de gedachte door mijn hoofd: hoezo zijn het jouw belastingcenten? Ja, uiteraard is het verschil tussen je bruto- en nettosalaris gelijk aan wat je aan inkomstenbelasting betaalt. Maar op de een of andere manier heb ik er moeite mee dat bruto bedrag – waarvan ik een groot deel nooit zelf in handen krijg – volledig als mijn eigen geld te beschouwen.

Volgens mij heeft dat vooral te maken met hoe je denkt over belasting betalen. Wat de overheid van de bovenkant van mijn loonstrook afplukt, zie ik een beetje als de contributie die ik betaal om lid te zijn van de Nederlandse samenleving. Waar instanties en voorzieningen van in stand worden gehouden die Nederland tot een prettig, welvarend en goed georganiseerd westers land maken. Worden van dat geld ook hele domme en zinloze dingen bekostigd? Ongetwijfeld. Maar ik heb er – tot op zekere hoogte – vrede mee dat niet alle belastinginkomsten worden besteed aan dingen waarvan ik zelf profijt heb. Zo werkt dat in een samenleving.

Libertariërs vs. communisten

Aan de andere kant van het spectrum staan de libertariërs: mensen die elke belasting zien als een vorm van diefstal. Welk recht heeft de overheid om te bepalen wat er met mijn geld moet gebeuren? Hebben die mensen ongelijk? Nee. Want het gaat om de rol waarvan u vindt dat een overheid die zou moeten spelen. Libertariërs vinden dat die rol minimaal moet zijn: een land moet zijn burgers beschermen en meer niet. Voor de rest bepalen burgers en bedrijven zelf wel waar ze hun geld aan spenderen. Ergens in het spectrum tussen libertariërs (niets naar de overheid) en communisten (alles naar de overheid) kom je als het goed is uw eigen voorkeur wel ergens tegen.

Gebruiksgemak

Hoe je er ook over denkt, in een land als Nederland zijn en blijven er twee zekerheden in het leven: de dood en belasting betalen. Gelukkig hebben we een belastingdienst die zich ten doel heeft gesteld om dat laatste niet leuker maar wel makkelijker te maken. Dat lukt redelijk: wie online aangifte doet, ziet dat een groot deel van het formulier al netjes vooraf is ingevuld. En dat scheelt uren werk.

Dat gemak heeft wel een prijs. De belastingdienst heeft inmiddels zulke grote automatiseringsachterstanden dat de Algemene Rekenkamer de nieuwe regering heeft gewaarschuwd maar niet al te veel haast te maken met belastinghervormingen. Dat is jammer want het huidige stelsel, met meerdere belastingschijven aangevuld met reeksen van toeslagen en aftrekposten, heeft zijn beste tijd wel gehad. De grote vraag is alleen: hoe maak je een nieuw stelsel eenvoudiger en toch rechtvaardig?

Vlaktaks of tweetaks?

Regelmatig wordt er gepleit voor de invoering van een ‘vlaktaks’, één tarief – zo rond de 35% – voor iedereen. Supereenvoudig, dat wel. In Nederland zou dat zo’n ingrijpend en denivellerend effect hebben, dat het nooit brede steun zal krijgen. De vlaktaks-light-varianten die tijdens de kabinetsformatie op tafel kwamen zijn eigenlijk al geen echte vlaktaks meer maar een ‘tweetaks’. Een systeem met twee belastingschijven en een ruime vrijstelling.

Nog steeds een spectaculaire vereenvoudiging, trouwens. Bij zo’n plan moet je echter wel hopen dat er niet al te veel reparatiewetgeving in het kielzog achteraan komt om de bestaande koopkrachtplaatjes toch maar zo veel mogelijk overeind te houden. Voor je het weet, wemelt het weer van de uitzonderingen en aftrekposten en kost het je alsnog een vrij weekend om aangifte te doen. Ik betaal heus graag belasting, en leuk hoeft het echt niet te worden, maar houd het alsjeblieft makkelijk.

Door: Pieter Kort (1965), hoofdredacteur van platform IEX.nl