‘Jan komt nog altijd spoken’

Een interview met Wolkersbiograaf Onno Blom

Daniëlle Bronsgeest 13 april 2018

Levenskunst. Jan Wolkers verstond het als geen ander. Hij leefde het leven ten volle. Én maakte kunst van zijn leven. Zijn leven en kunst zijn onlosmakelijk met elkaar verbonden. Hoe maakte Wolkers kunst van zijn leven? Dat was de centrale vraag die biograaf Onno Blom (1969) graag beantwoord zag.

Wolkersbiografie

Het afmaken van de 1168 (!) pagina’s tellende Wolkersbiografie bleek vooral een kwestie van schrappen. Schrappen! Wat valt er voor ons dan nog méér aan Wolkersmaterie te verorberen? Die vraag houdt míj dan weer hardnekkig bezig. Zoveel materiaal, zoveel ‘leven’: alles moest erin. Ik spreek Onno Blom (1969) over de ongeneeslijke ziekte die Biografieën Schrijven heet.

Is er een gebeurtenis tijdens het schrijven geweest die jou als biograaf heeft veranderd? En als mens?

“De dood van Jan Wolkers zelf. Een paar uur nadat hij was gestorven, op 19 oktober 2007, stond ik samen met zijn weduwe Karina aan zijn doodsbed. Het was nog vroeg en het ochtendlicht streek over hem heen – en legde genadeloos het litteken bloot dat Jan als baby had opgelopen maar dat de laatste decennia van zijn leven onzichtbaar was geweest. Dat maakte een enorme indruk op mij. Ik zal dat moment nooit vergeten. En ik wist: mijn biografie gaat Het litteken van de dood heten.”

Is er iets waarvan je achteraf zegt: jammer dat ik dat heb gemist?

“Wat ik vooral jammer vind, is dat ik met Wolkers over een aantal cruciale gebeurtenissen in zijn leven nog niet had kunnen praten toen hij plotseling stierf. Dat zijn eerste vrouw Maria de Roo niet meer leefde en Wolkers’ beste vriend Jan Vermeulen ervaar ik nog altijd als een gemis. Ik had graag met ze gesproken.
Toch is óók het omgekeerde het geval: ik ben van Wolkers zó veel te weten gekomen, dat het me ging duizelen. Aanvankelijk was ik panisch om ook maar iets uit zijn leven te missen. Ik zorgde ervoor dat ik elke snipper papier waarop Wolkers had geschreven of getekend onder ogen had gehad. Dat ik álles wist. Pas toen ik met schrijven begon, kreeg ik grip op de zee aan materiaal – snippers betekenen pas iets als je er een geheel van maakt. Verrassend genoeg was het afmaken van het boek uiteindelijk vooral een kwestie van schrappen. De heldere blik op zijn leven ontstond doordat ik me beperkte tot de vraag: hoe maakte Jan Wolkers kunst van zijn leven?”

Je dacht, droomde, leefde Wolkers op een gegeven moment. Waar was Onno Blom in die tijd? Hoe verhielden die twee zich tot elkaar?

(schiet in de lach) “Zelfs in die tijd is Onno Blom niet verdwenen! Je moet je daar niets schizofreens bij voorstellen. Dat is wat er gebeurt als je je jarenlang obsessief met iemand anders bezighoudt. Ik sprak in mijn dromen en nachtmerries met Wolkers, dacht af en toe dat hij neuriënd door de gang kwam aansloffen. Maar het bleef een dialoog. Ik heb mezelf niet uit het oog verloren.”

Fotograaf: Tessa Posthuma de Boer

In hoeverre is Wolkers nu nog verweven met jouw leven?

“Hij komt nog altijd spoken. Na elf jaar werken aan de biografie is het misschien ook nog te vroeg om alweer afgezonderd van hem te zijn. Maar ik hoef ook niet van hem losgesneden te worden. Hij mag blijven.”

Welke levenslessen heeft Jan jou meegegeven?

“Voluit leven. De liefde voor de natuur, vrouwen, eten, drinken, kunst. Elke dag mooie dingen maken en mooie dingen beleven. Ergens in zijn dagboeken citeert Wolkers Raymond Chandler, die hij erg bewonderde: It was a peach of a day. Zo was het voor mij ook bij het schrijven van de biografie – elke dag een dag als een perzik.”

Ben je nu helemaal ‘klaar’ met Wolkers? Of zit er nog meer in het vat?

“Klaar, dat klinkt me te definitief. Er is natuurlijk van alles dat niet in de biografie of mijn Memoires van een biograaf staat maar dat wél de moeite waard is om te lezen. In de zomer maak ik een selectie van Wolkers’ mooiste notities over zijn volkstuin op Amstelglorie, zijn eigen Hof van Eden.”

Daniëlle Bronsgeest (1973) is senior eindredacteur bij Zin en Zin.nl. En dol op boeken. Ze gaat steevast lezend het weekend in en helpt je gretig hetzelfde te doen.

Eens een biograaf altijd een biograaf? Waag je je er nog een keer aan?

“Ik vrees dat het schrijven van biografieën een ongeneeslijke ziekte is. Mijn fascinatie voor geschreven levens is niet geluwd. De komende tijd ga ik de biografie van de jonge Rembrandt schrijven. Over de eerste 25 jaar van zijn leven die hij doorbracht in mijn eigen stad aan het begin van de 17de eeuw. Een boek van een Leidse jongen over een Leidse jongen.”

Onno Blom: Memoires van een biograaf. In de voetsporen van Jan Wolkers (Privé-domein, € 19,99)

Bloms Memoires, wat héb ik ervan genoten. Dichterbij de biograaf en zijn schrijfoverwegingen – worstelingen soms – kun je niet komen. Goudeerlijk en geen blad voor de mond. Blom zet zijn eigen leven af tegen dat van de beschreven held. En dat doet hij prachtig. De Wolkersbiografie al gelezen? Dan nú aan de Memoires! Bio nog niet gelezen? Nú doen! Deze boeken horen bij elkaar. Dompel je onder en word óók een beetje Wolkers dit weekend!

Daniëlle