Handelsoorlogen zijn makkelijk te winnen

Donald Trump schroomt niet om in te grijpen in de vrije markt. En dat in het land waar zo’n soort economie ongeveer is uitgevonden. “Als je 500 miljard dollar achterligt, kun je niet meer verliezen.” Die bijna Cruijffiaans aandoende tegelwijsheid slingerde Donald Trump in april de wereld in, nadat hij eigenhandig een handelsoorlog met China was begonnen. “Handelsoorlogen zijn goed,” had hij even daarvoor nog getwitterd. “Ze zijn makkelijk te winnen.”

Je moet het hem nageven, de huidige president van de Verenigde Staten heeft de gave om regeringsleiders, bestuurders en wetenschappers overal ter wereld keer op keer in totale verbijstering achter te laten. Handelsoorlogen goed? Als economen het ergens over eens waren de afgelopen decennia is het wel dat handelsoorlogen godzijdank tot het verleden behoren.

Vrije handel en kapitaalstromen zijn goed voor de welvaart; daar durven maar weinig mensen die ervoor hebben doorgeleerd vraagtekens bij te zetten. En hoezo zijn handelsoorlogen makkelijk te winnen? De laatste keer dat een Amerikaanse regering eenzijdig importtarieven verhoogde was in 1930. De directe tegenmaatregelen van andere landen zorgden voor een keldering van de Amerikaanse export en drukten Amerika nog dieper in de depressie van de jaren 30 dan het al zat.

Wie profiteert van wie?

Wat bezielt Trump en zijn adviseurs dan toch om dit botte instrument van stal te halen? Ja, de Verenigde Staten hebben inderdaad een reusachtig handelstekort met China (dat is die 500 miljard dollar van Trump – die in werkelijkheid overigens 375 miljard is) maar het is wat naïef om te geloven dat het heffen van invoerbelasting daar een eind aan maakt. Om te beginnen zijn het niet de Chinezen die die heffing betalen. Producten uit China worden alleen maar duurder voor Amerikaanse consumenten. Dus Trumps eigen kiezers zijn slechter af. Wie wel kunnen profiteren, zijn Amerikaanse bedrijven die op hun eigen markt concurrerender worden. Want hun prijzen blijven gelijk. Als de wetten van vraag en aanbod een beetje werken kan dat inderdaad tot gevolg hebben dat het handelstekort afneemt.

Spullen uit China worden dan simpelweg minder gekocht. Maar de Chinezen zitten ook niet stil. Aangezien zij op hun beurt weer heffingen op Amerikaanse producten introduceren, zijn andere Amerikaanse bedrijven weer de dupe van dit economische kat-en-muis-spel. Op de lange duur kan protectionisme zelfs gevaarlijk zijn voor bedrijven die er in eerste instantie profijt van lijken te hebben. Als de druk om te blijven innoveren en investeren wegvalt omdat een bedrijf kunstmatig uit de wind wordt gehouden, tast dat op de lange termijn de overlevingskansen aan.

Nieuw tijdperk in de wereldhandel

Misschien nog wel het merkwaardigst achter de daden van Trump is dat hij totaal niet schroomt om in te grijpen in de vrije markt. En dat is nogal wat in het land waar de vrije markteconomie ongeveer is uitgevonden. De VS en Groot-Brittannië zijn de traditionele thuishavens van het Angelsaksische model: een zo vrij mogelijke markt en zo weinig mogelijk bemoeienis van de overheid. Door de globalisering is dat vrijemarktdenken op veel meer plekken geadopteerd, soms in afgezwakte vorm maar altijd vanuit het idee dat vrije handel in principe een goede zaak is.

Uitgerekend de twee grootste steunpilaren van dat vrijemarktdenken slaan nu nadrukkelijk een andere weg in. De Britten hebben door Brexit willens en wetens hun eigen toegang tot de Europese single market beperkt. En America first is geen verkiezingskreet meer maar een inmiddels waargemaakte protectionistische belofte. Als de kruitdampen van deze eerste schermutselingen zijn opgetrokken, weten we meer. Óf iedereen keert straks geschrokken terug naar de vertrouwde beginselen van globalisering en de vrije markt óf we staan aan het begin van een nieuw tijdperk in de wereldhandel: het tijdperk van Ieder voor zich en God voor ons allen.

Door: Pieter Kort (1965), hoofdredacteur van platform IEX.nl

Meer geldnieuws lezen? Dat kan in Zin 6 en deze is onder andere hier te koop.