Diederik van Vleuten schoot vol
Leonardo da Vinci had hem flink te grazen
Een nieuwe column van Diederik van Vleuten!
Aanbidding
Kerst. De geboorte van Christus. Kindeke, ster, stal, os, ezel, Jozef, Maria en de drie Wijzen uit het Oosten: Caspar, Balthasar en Melchior. De meegebrachte geschenken: goud, wierook en mirre. Zo heb ik het ooit geleerd op de Emmaschool in Voorburg. Ik moest aan de drie koningen denken toen ik dit najaar in Florence voor een van de mooiste schilderijen stond van Leonardo da Vinci: Aanbidding der wijzen.
Pelgrimage
Ik maakte dit najaar een reis in de voetsporen van Leonardo. Volgend jaar is hij 500 jaar dood. Een mooie aanleiding voor een pelgrimage langs de grote pleisterplaatsen uit zijn leven. Ik heb, bevoorrecht mens als ik ben, zijn grootste werken in levenden lijve mogen zien, vaak ook nog eens helemaal in mijn uppie door een wonderlijke speling van het lot en gedegen productiewerk van mijn opdrachtgever.
Kijk en huiver
In je eentje voor het Laatste avondmaal is onvergetelijk, in je eentje voor de Mona Lisa is onbegrijpelijk, maar in je eentje in het Uffizi in Florence oog in oog met de Aanbidding ging mij door merg en been. Tik de zoekterm Leonardo Aanbidding maar in op Google. Kijk en huiver. Het is Leonardo’s Unvolendete. Het grote werk dat hij niet kon afmaken. Hij wilde alles tegelijk. De maagd en het kind centraal. Daaromheen ‘de rest’. Mensen die met elkaar verbonden moesten zijn, op elkaar moesten reageren.
Perfect
Elke gelaatsuitdrukking moest anders zijn, elke lichtinval en weerkaatsing moest perfect zijn, elke schaduw moest kloppen, de achtergrond moest ook een verhaal vertellen, vol zuilen, trappen, bogen, paarden en geboomte. Wat je ziet is een schilderij vol hele en halve figuren, sommige al een eindje op weg of bijna voltooid, andere niet meer dan aanzetten. We zien wat het had kunnen worden maar het nooit zou worden.
Ambitie
In zijn Aanbidding struikelde Leonardo over zijn eigen ambities en drang naar perfectie. Misschien dat hij daarom zichzelf afbeeldde rechts aan de zijkant van het doek. Een tengere figuur, ernstig, bedroefd, die zich afwendt en met zijn hoofd en gedachten al elders is. Ik zag die namiddag de blauwdruk van een strijdend mens. Een röntgenfoto van een zoekende ziel. Ik schoot ter plekke vol en ik schaamde mij niet. Kunst moet emotie zijn, zei Leonardo en hij had me flink te grazen. Zelfs met een schilderij waarbij hij de kwast neer moest leggen. 500 jaar na zijn dood zag ik niet het perfecte genie maar de kwetsbare Leonardo.
‘Mijn laatste groet is voor hen die mij kenden in mijn tekortschieten en mij liefhadden,’ schreef ooit de wijsgeer Tagore. Laten we, Leonardo indachtig, elkaar zo eens begroeten in het nieuwe jaar.
Diederik van Vleuten (1961) is tekstschrijver, musicus en vooral theatermaker – met een talent voor historische vertellingen.
