Een dag als iedere andere

Erik Jan Harmens (1970), schrijver en dichter, legt iedere Zin uit waarom gedichten gelukkig maken – of tot nadenken stemmen. Deze keer een gedicht van Vladimir Nabokov.

Een dag als iedere andere

Een dag als iedere andere. Geheugen sliep.
Het kille en kleurloze voorjaar hield maar aan.
Toen, opeens, bewoog een gestalte ergens diep,
om snikkend uit die diepte op te staan.

Waarom dat gesnik? Ben als trooster volkomen
ongeschikt! Maar wat stampvoet en schokt ze, hangt
me innig om de hals en in het akelige duister verlangt
ze als een klein kind in de armen te worden genomen.
Vladimir Nabokov (vertaling: Huub Beurskens)
Uit: Verzamelde gedichten, uitgeverij Koppernik, 2018

Voorjaar

De eerste drie regels van dit gedicht gaan over het voorjaar. De auteur leefde in Rusland, Duitsland en de Verenigde Staten, misschien dacht hij bij het schrijven terug aan lentes in Sint-Petersburg. In elk geval speelt het zich af op een plek waar in de lente kille grijze dagen zich nog aaneenrijgen. Wat wordt bedoeld met ‘geheugen sliep’? Misschien lijkt de ene dag extreem op de andere, is er niets dat ze van elkaar onderscheidt, waardoor je er ook geen een specifiek onthoudt. De tijd loopt in elkaar over, zoals je ook in de grote vakantie kunt hebben, als je aan loomheid en leegheid ten prooi valt.

Vertaalslag

We moeten het wel hebben over de vertaling. De Amerikaanse dichter Robert Frost zei eens: “Het wezen van poëzie is dat wat bij vertaling verloren gaat.” In dit geval heeft Nabokov zijn eigen gedicht vanuit het Russisch naar het Engels vertaald, maar vervolgens is het door iemand anders in het Nederlands omgezet en die tweede vertaalslag roept vragen op. ‘Memory dozed’, stond er aan het einde van regel 1, maar ‘to doze’ is toch wat anders dan slapen. ‘Dommelde’ of ‘doezelde’ zou (vind ik) beter zijn geweest, al loopt dat metrisch minder en rijmt het ook nog eens niet op ‘diep’.

Eufemisme

In de laatste regel werd ‘as babes’ omgezet in: ‘als een klein kind’. Op zich niet fout, tenzij Nabokov met ‘babes’ een erotische context wilde schetsen. Dat zou niet voor het eerst zijn, denk aan de geruchtmakende roman Lolita, over de liefde van een volwassen man voor een 12-jarige. Met die erotische context ga je als lezer dat in de armen nemen in de laatste regel als een eufemisme opvatten. Zonder ontbreekt er een laag en dat vind ik jammer.

Tekst: Erik Jan Harmens

De artikelen van Erik Jan Harmens lees je in Zin. Nu in de winkel of online te bestellen.