Ze promoveerde cum laude op de werking van seksuele opwinding bij vrouwen. Maar hoogleraar Seksuologie en psycholoog Ellen Laan (1962), vroeger veel gepest, past er wel voor op naast haar schoenen te gaan lopen. Wel heeft ze iets te melden: vrouwen komen seksueel gezien nog veel tekort. A woman on a mission.

Gêne

Dat gezicht van Jort Kelder toen zijn medegast, hoogleraar seksuologie Ellen Laan, deze winter aan tafel van het praatprogramma Jinek vertelde over het vrouwelijk geslachtsdeel! Wat zagen we zich daarop aftekenen? Gêne? Walging? Angst? Grote ongemakkelijkheid, laten we het daar op houden. Ellen Laan heeft de aflevering niet teruggezien, vertelt ze een paar maanden later terwijl ze thee zet in haar werkkamer op de vierde verdieping van het Amsterdamse AMC. Maar ze heeft er wel veel over gehoord.

Bedreigd

“Misschien voelde hij zich bedreigd? Dat komt wel vaker voor. Over vrouwelijke seksualiteit is in de wereldgeschiedenis altijd negatief gedacht. In de middeleeuwen werden seksueel opgewonden vrouwen heksen genoemd, handlangers van de duivel. Hun gezwollen clitoris was ‘de speen van de duivel’. Het komt steeds weer neer op het beeld: mannen zijn slachtoffer van de vrouwelijke verleiding en niet verantwoordelijk voor hun eigen seksualiteit. Terwijl ik denk dat ook het seksleven van mannen die met vrouwen vrijen enorm kan verbeteren als vrouwen meer kunnen uitkomen voor hun seksuele gevoelens. Veel mannen begrijpen niet dat feministen geen mannenhaters zijn! Heteroseksuele vrouwen houden van mannen. We willen met mannen vrijen, we willen het fijn hebben met mannen.”

Hardroze plastic clitoris

Op deze vroege maandagochtend liggen op haar bureau een pakje brood, een banaan en twee mandarijnen klaar voor de lunch. Op de tafel waaraan ze haar bezoek ontvangt, ligt de inmiddels haast legendarische – want in elk interview beschreven – hardroze plastic clitoris op ware, tamelijk indrukwekkende grootte: v-vormig en een centimeter of tien. “Dit is zoals we denken dat hij er in niet-opgewonden staat uitziet,” zegt Laan. “Maar er is nog veel niet bekend over de clitoris. Hoe groot de zachte zwellichamen, de weerszijden van de V, worden bij opwinding, weten we bijvoorbeeld nog niet. Dat moet nog verder worden onderzocht.”

Opwinding

De vrouwelijke lust is een veelbesproken onderwerp dezer dagen, tot grote vreugde van Laan. De boodschap die ze haar hele carrière al brengt, wordt breed gedeeld: vrouwen moeten clitoraal opgewonden zijn om pijnloos en met plezier gemeenschap te kunnen hebben. In haar proefschrift toonde ze in 1994 baanbrekend aan dat er een verschil is tussen de opwinding die fysiek bij vrouwen gemeten kan worden en wat zij bewust registreren. “Dat heeft allerlei oorzaken. Belangrijk is dat wij niet zoals mannen visuele feedback over onze mate van opwinding krijgen. Mannen kunnen zien wat er met hun genitaal gebeurt, wij niet. Wij moeten het als het ware met ons brein registreren.”

Altijd pijn

Mede dit verschil in waarneming zorgt ervoor dat relatief veel vrouwen (zo’n 10%) altijd pijn ervaren bij penetratie. “Dat hangt niet samen met menopauze, al wordt dat vaak gedacht; het is over het algemeen een jonge vrouwenprobleem. Maar pijn bij gemeenschap is op alle leeftijden een signaal dat je niet opgewonden genoeg bent om coïtus te hebben. Het gehele clitorale complex” – ze wijst op de roze clitoris voor ons op tafel – “moet gezwollen zijn om dat lekker en pijnloos voor elkaar te krijgen. Je zou kunnen zeggen dat wij vrouwen ook een soort erectie moeten hebben voor lekkere seks.”

Ongevoelig

Ook goed om te weten: de vagina is niet erg gevoelig, waardoor een orgasme door vaginale penetratie eerder tamelijk uniek dan gebruikelijk is. “Voor mannen is de vagina een seksueel orgaan, voor vrouwen niet. Het is een geboortekanaal, en daarom heeft het een relatief ongevoelige structuur. Wij moeten het qua genot hebben van de clitoris. Alleen als die maximaal gezwollen is, krijg je clitorale stimulatie via gemeenschap en kun je zo klaarkomen.”

Lees meer

De rest van het gesprek gaat o.a. over de orgasmekloof en wat pesten met het zelfbeeld van Ellen heeft gedaan. Ook hebben we het over seksuele problemen bij kanker en waarom veel vrouwen boven de 50 fijne en opwindende seks hebben. Lees hier het hele interview.

Tekst: Liddie Austin. Productie & beeld: Jacqueline de Haas. Haar & Make-up: Minke Boeijen