‘Met Martine kon je lang bomen over een woordje, hoe het anders kon’

In de nieuwe column van Diederik van Vleuten denkt hij terug aan de fijne momenten met Martine Bijl.

Gulle lach

Opeens was ze er niet meer. De batterij was op. Meer dan drie jaar nadat een hersenbloeding haar volle bruisende leven hardhandig ontwricht had, was het genoeg geweest. Ze overleed thuis, in haar atelier, in het bijzijn van haar grote liefde Berend Boudewijn en allernaaste familie. Martine Bijl, zomaar weg. Het is nu een paar weken geleden, maar ik kan het me nog nauwelijks voorstellen. Dat die fijne gulle lach niet meer klinkt, haar scherpe observaties – ook op deze plek in ZIN – verleden tijd zijn, dat haar vileine humor er niet meer is, haar afgewogen taal is verstomd. Vooral dat laatste. Haar taal.

Aan de keukentafel

Ik had het voorrecht haar goed te kennen. In de eerste plaats als lieve echtgenote van mijn regisseur Berend. Denkend aan Martine zie ik voor altijd de grote keukentafel in dat huis aan de Vecht waaraan ik Berend mijn theaterteksten voorlas, hopend op een goedkeurende knik of een ander aanmoedigend teken. Tegenover de keuken had Martine haar werkkamer waar zij haar wondertjes verrichtte, vooral het vertaalwerk van talloze musicals, met ragfijne beheersing en spitsvondigheid. De deur van zowel de keuken als de werkkamer stond – en staat nog steeds – altijd open, zodat Martine ruimschoots in de gelegenheid was mijn teksten mee te beluisteren. Een goedkeurende knik van Berend was al een fijne steun in de rug, maar minstens zo prettig was een lach van Martine of een vrolijk ‘ja, mooi gezegd!’ vanuit haar werkkamer. Want reken maar dat zij, zoals iedere vrouw, meerdere dingen tegelijk kon: én vertalen én mijn teksten kritisch volgen.

Scherpe blik

Als ik na weer een sessie huiswaarts reed, dacht ik: waarom zou ik mij zorgen maken over mijn première als ik de zegen heb van twee monumenten in mijn vak? Dat vooral zal ik heel erg missen. Haar scherpe blik op mijn teksten. Met Martine kon je lang bomen over een woordje, hoe het anders kon. Ze was niet snel tevreden, wie weet lag er om de hoek een nog beter woord of een betere zin te wachten. Te midden van het verdriet over haar overlijden is er een kleine troost: dat haar taalcompartiment tot het laatst toe intact is gebleven. Ja, ze sprak moeizaam, maar er zat geen verkeerde lettergreep bij en haar formuleringen waren onveranderd scherp tot het eind. Ik ben benieuwd hoe Martine herinnerd zal worden. Als zangeres, cabaretière, televisiepersoonlijkheid, ‘de groenten van Hak’, of gevierd presentatrice van Heel Holland bakt. Ik hoop dat we haar taal niet vergeten, die voortleeft in haar liedjes en in de door haar vertaalde musicals. En in het boek Rinkeldekink waarmee zij ons virtuoos en hartverscheurend vaarwel zei. Dag lieve Martine, in grote dank voor wie je voor me was.

Diederik van Vleuten (1961) is tekstschrijver, musicus en vooral theatermaker – met een talent voor historische vertellingen.

Nooit meer een column van Diederik missen? Met deze aanbieding lees je Zin wel heel voordelig.