Puzzelen met je bloedband

We kennen onze ouders en onze opa’s en oma’s. Maar wie kwamen daarvóór eigenlijk? Stamboomonderzoek is dé manier om je voorouders een naam te geven. En, als het meezit: een gezicht en een verhaal.

De krullen van je vader

Je hebt dezelfde kuiltjes in de wangen als je oma. Je krullen komen duidelijk van vaders kant. Ongeduldig? Typisch familietrekje. Maar dat artistieke talent? Die wonderlijke grijsgroene kleur ogen? Die lijken wel uit de lucht te zijn komen vallen: ze komen nergens voor in de familie. Of toch wel?

Duik je geschiedenis eens in

Ga in gedachten een generatie verder terug. Hoe heetten de ouders van opa en oma? Waar zijn ze geboren en welke haarkleur hadden ze? Was een van hen misschien kunstenaar? Een onbekende geschiedenis maar niettemin jouw geschiedenis. Ja, de kandelaar op de schouw is een erfstuk en ergens in een doos liggen nog wat vergeelde zwart-witfoto’s van vroeger. Maar wat de verhalen zijn die daarbij horen: geen flauw idee.

1.048.576 voorouders

Wiskundedocent Jeanine Daems berekende een tijdje geleden in de Volkskrant hoeveel voorouders je hebt: “Elke generatie verdubbelt het aantal voorouders: iedereen heeft vier grootouders, acht overgrootouders, zestien betovergrootouders, 32 betbetovergrootouders etcetera.” Na twintig generaties hebben we zo een duizelingwekkende 1.048.576 bet-over-over-over-enzovoorts-grootouders. Al die lijnen zal je nooit weten te ontwarren, maar met een beetje doorzettingsvermogen kom je een heel eind.

De eerste stap

We gaan te rade bij een organisatie waar je vrijwel meteen belandt als je googelt op stamboomonderzoek: het Centrum voor Familiegeschiedenis (CBG). Binnen het CBG is Rob van Drie (1956) met 35 jaar ervaring Mister Genealogie: “Ik denk dat in een willekeurig jaar zo’n miljoen mensen in Nederland met hun stamboom bezig zijn. Vragen als: waar kom ik vandaan? En: wie kwamen er vóór mij? leven enorm. Je ziet het af aan het succes af van een tv-programma als Verborgen verleden maar ook aan de bezoekcijfers van onze websites.”

Pas op voor ‘stamboomsurfgedrag’

Rob kent alle trucs en valkuilen van stamboomonderzoek. De komst van de computer en het internet was een zegen voor zijn vak. “Waar ik vroeger een week mee bezig was, doe ik nu in een avond. Maar let op, want voor je het weet verdrink je in gegevens of verzand je in ‘stamboomsurfgedrag’: oeverloos doorklikken zonder resultaat te boeken. Het is daarom verstandig een concrete vraag te bedenken voor je start.”

Diepgravend onderzoek

Soms dient zo’n vraag zich door omstandigheden aan, zoals in het geval van Maria Janssen (1945) uit Leidschendam. Haar moeder overleed in 2006 op 101-jarige leeftijd en die gebeurtenis inspireerde haar tot diepgravend stamboomonderzoek. Maria: “Ik realiseerde me plotseling dat ik maar bar weinig wist van mijn moeder. Waar kwam ze precies vandaan en wat heeft ze allemaal beleefd?” Maria volgde genealogie- en schrijfcursussen, reisde stad en land af en schreef zelfs een boek: De eeuw van mijn moeder.

Zoeken naar identiteit & etniciteit

In de tv-serie Verborgen verleden zien kijkers van dichtbij welke ‘hypnotiserende’ gevoelens stamboomonderzoek kan losmaken. Het verbaast de makers ook wel eens. Eindredacteur Jan van Holsteyn: “Emoties zijn soms groter dan jezelf en de rechtstreekse confrontatie met je eigen verleden heeft dus blijkbaar die uitwerking. We hadden Jeroen Krabbé die in het Amsterdams Gemeentearchief oog in oog zat met de handtekening van een van zijn voorouders en plotseling overweldigd raakte. Je ziet op zo’n moment dat de tijd is weggevallen. Jeroen heeft door die simpele handgeschreven handtekening rechtstreeks contact met zijn voorouder. Op een gekke manier. Dat is volgens mij de grote kracht van stamboomonderzoek.”

Rob: “Identiteit is een belangrijke drijfveer binnen de genealogie. Door je vraagstelling kies je het deel dat jou persoonlijk aanspreekt. In Verborgen verleden zie je bijvoorbeeld hoe Tom Egbers zich nadrukkelijk richt op zijn Engelse en Ierse roots aan moeders kant en actrice Jetty Mathurin op het slavernijverleden van haar familie. Daarmee manipuleer je het verleden niet – de feiten spreken voor zich. Je selecteert alleen dat wat jou raakt, net als je voorkeur voor een bepaalde schrijver of muzieksoort. Maar ga er maar vanuit dat je hoe dan ook verrassingen tegenkomt als je in je familiegeschiedenis duikt. Kijk maar naar de enorme populariteit van DNA-thuistests. Op een kaartje zie je in één oogopslag je – veelal diverse – etnische achtergrond. Hoewel het een hele grove manier is van stamboomonderzoek, maakt het veel mensen zeker nieuwsgierig naar meer. Wees wel gewaarschuwd: genealogie kan heel verslavend zijn omdat er steeds weer materiaal beschikbaar komt. Het is een beetje zoals met je favoriete gerecht: je zit vol maar blijft er toch van dooreten.”

Je eigen stamboom uitzoeken?

De volgende handige websites kunnen je hierbij helpen:
• Wiewaswie.nl Website met 200 miljoen persoonsvermeldingen.
• Cbg.nl De website van het Centrum voor Familiegeschiedenis.
• Cbgfamilienamen.nl Website met 320 duizend Nederlandse familienamen.
• Nationaalarchief.nl Website met archieven van defensie, dienstplicht en andere overheidsdiensten.
• Familysearch.org De grootste genealogie-database ter wereld opgezet door de Mormoonse kerk.

Tekst: Imco Lanting.