Is zitten écht het nieuwe roken?

Zitten is het nieuwe roken. We horen het al jaren: een zittend leven duurt niet lang. Maar hoe zorg je ervoor dat je meer staat en in beweging komt?

Lekker ontspannen

“Ga zitten,” zegt een goede gastheer, en hij schuift een stoel van tafel. Heerlijk, even bijkomen. Het lichaam ontspant en kan uitrusten. Geen wonder dat we geen mogelijkheid te zitten aan ons voorbij laten gaan. We eten zittend. Werken zittend. Reizen zittend. Ontspannen zittend. Inderdaad: we zitten het grootste deel van onze tijd. Maar liefst 85%, zo blijkt uit onderzoek. Is dat erg? Ja, horen we al een jaar of zeven.

Zitten is het nieuwe roken

In 2012 waarschuwde een aantal wetenschappers voor de schadelijkheid van zitten. Toen kwam een kreet in zwang die nog steeds vleugels heeft: zitten is het nieuwe roken. Wie langer dan zes uur per dag zit – zo’n beetje elke kenniswerker – en daartussen maar minimaal beweegt, loopt een hoger risico op diabetes en hart- en vaatziekten. Door al die gezondheidsrisico’s ligt de kans op vroegtijdig overlijden ook een stuk hoger. Vandaar die vergelijking met de sigaret dus.

Het gaat om té (veel zitten)

“Toch ben ik geen fan van die uitspraak,” zegt Hidde van der Ploeg. Hij doet epidemiologisch onderzoek naar zitgedrag voor het Amsterdam UMC. “Zitten is niet het probleem. Te véél zitten is het probleem.” Volgens Van der Ploeg gaat de vergelijking tussen zitten en roken mank omdat er een belangrijke overeenkomst mist: roken is geen natuurlijk gedrag van de mens – in die zin, dat het geen biologische functie heeft. Zitten wél. Ons lichaam gaat in de spaarstand en herstelt, iets wat hard nodig was toen we nog met speren achter bizons aanrenden.

Ons bloed loopt niet lekker door

Tegenwoordig zitten we zó veel, dat ons bloed letterlijk niet lekker doorloopt. Dit komt vooral door het stilhouden van onze benen, waar de grootste menselijke spiergroep in zit. Van der Ploeg: “Doordat je je beenspieren niet gebruikt, blijft het suiker en vet in het bloed zitten in plaats van dat het naar de cellen gaat. Dat is slecht voor je. Vandaar dat het risicoprofiel op diabetes en hart- en vaatziekten zo omhoogschiet.”

Compensatie is bijna onmogelijk

Daar komt nog eens bij, zo bleek uit onderzoek, dat de oplossing niet per se ligt in meer bewegen. Je moet simpelweg te véél bewegen om de schadelijkheid van zitgedrag te compenseren: minimaal vijf keer zoveel als de door de Gezondheidsraad opgestelde richtlijn. Dat is 12,5 uur matig-intensieve inspanning zoals wandelen en fietsen per week, en daar moeten dan nog twee keer per week spier- en botversterkende oefeningen aan worden toegevoegd. Haal die uren maar eens.

Kleine maar fijne handelingen

Het goede nieuws is dat minder zitten al snel gezondheidswinst oplevert. Daarom adviseert Van der Ploeg een betere balans tussen zitten, staan en bewegen. Het zijn de kleine dingen waarmee we ons beweeggedrag kunnen verweven. Een afwasje doen in plaats van de vaatwasser aanzetten. Een avondwandeling maken in plaats van televisie kijken. Naar een collega toegaan in plaats van hem of haar te mailen. Alles wat maar een beetje activiteit vereist is een potentiële stap naar een gezondere verhouding tussen zitten, staan en bewegen.

Pas de omgeving aan

René Sielhorst, oprichter en mede-eigenaar van Its my life, een bedrijf dat ondernemingen, overheid en onderwijs meer wil laten bewegen. “Toen ik begon als ondernemer kwam ik niet meer aan sporten toe. Ik ging steeds meer zitten, de kilo’s vlogen eraan en ik sliep slecht. Als compensatie ging ik dan toch maar weer sporten, wat me nog vermoeider maakte.” Er waren andere manieren om aan lichaamsbeweging te doen: “Ik probeerde mensen intrinsiek te motiveren voor sport, iets wat heel moeilijk is. Die studies naar zitgedrag vertelden mij: wil ik mensen meer laten bewegen, dan moet ik de omgeving aanpassen.”

Fitcoins

Meer bewegen is eigenlijk heel gemakkelijk, wil Sielhorst zijn klanten leren. Daarvoor bedacht hij samen met een aantal andere bedrijven het concept Fitcoins. Via een online platform krijgen werknemers van een bedrijf inzicht in hun zitgedrag. Vervolgens worden ze uitgedaagd om gezonder te bewegen via bijvoorbeeld kleine handelingen als naar het toilet lopen waarmee Fitcoins zijn te verdienen. Die zijn weer in te wisselen voor geselecteerde gezonde diensten en producten.

Breng die hersenen in beweging!

Onze hersenen zijn gebaat bij een gezonde bloedsomloop. Wanneer we te veel zitten, brengen we die in gevaar. Vooral ouderen kunnen daar last van krijgen, blijkt uit onderzoek van hoogleraar Neuropsychologie Erik Scherder. In zijn boek Laat je hersenen niet zitten toont hij hoe hersenenverbindingen worden aangetast door stilzitten. Ook hier geldt weer: de grootste sprong qua gezondheidswinst maak je door te gaan bewegen. Op zoek naar meer beweging dus!

Meer?

Leer meer over gezonder leven door de nieuwe Zin te lezen. Je vindt Zin in de winkel of bestelt ‘m gemakkelijk online. En met deze aanbieding lees je nu extra voordelig!

Tekst: Victor de Kok