Kijktip: De zware jas van Beatrix

In april 2020 is het veertig jaar geleden dat Beatrix koningin werd. Vanaf het balkon van het Paleis op de Dam zag zij een juichende menigte met daarachter de rookbommen van de krakers die slag leverden met de politie. Een wankel begin. Er was werk aan de winkel. In de nieuwe driedelige serie De zware jas van Beatrix vertellen direct betrokkenen, vaak voor het eerst en tot in persoonlijke details, hoe Beatrix van het koningschap een baan maakte.
Wekelijks te zien vanaf 18 maart 2020 op NPO2, om 20:25

Beatrix nam haar taken heel serieus

Kunsthistoricus Paul Rem legt uit wat Beatrix voor Nederland heeft gedaan: In 1980, het jaar dat Beatrix koningin werd, was de monarchie niet in de mode. Economische recessie, een hoge werkeloosheid en een tekort aan woningen zetten de zaken op scherp. Geen woning – geen kroning was een populaire leus in een tijd waarin krakersrellen aan de orde van de dag waren. Als de woningnood zo nijpend was, waarom dan wel dat geldverslindende en ouderwetse inhuldigen? Koningin Beatrix moet die eerste dag van haar regering waarschijnlijk als traumatisch hebben ervaren. De krakersrellen die in Amsterdam aangekondigd waren, liepen volledig uit de hand en de sirenes en het geschreeuw waren tot in de Nieuwe Kerk te horen. Het leek een slecht voorteken. En dat terwijl een Nederlands staatshoofd nog nooit zo goed voorbereid was op zijn taak.

Zelfbewustzijn

Als oudste dochter was zij zich al snel bewust van haar bijzondere positie als vermoedelijke troonopvolger. Al vanaf haar eerste publieke optredens zag Nederland een prinses met een groot zelfbewustzijn waar doorheen altijd een zweem van haar natuurlijke schuchterheid aanwezig bleef. De prinses was de eerste Oranje die haar universitaire studie ook afmaakte. Als ‘kroonprinses’ toerde doctorandus Beatrix de wereld rond, bezocht overzeese gebiedsdelen (waar ze ‘Prinses Glimlach’ werd genoemd), ontmoette celebs en staatshoofden. Meer dan vroeger maakte het moderne vervoer het mogelijk feesten en plechtigheden aan buitenlandse hoven bij te wonen.

Illustratie: Rachel Hellawell

Beste beslissing

Die bezoekjes leverden geen geboren prins op, de traditionele optie voor een bruidegom. Beatrix viel als een blok voor de Duitse diplomaat Claus von Amsberg. Vele jaren later, in haar afscheidstoespraak, noemde zij haar keuze voor deze man haar ‘beste beslissing’. Hij hielp haar het koningshuis dichter bij de mensen te brengen. Ook was de relativerende en erudiete prins haar belangrijkste gesprekspartner geweest. Maar misschien dacht de inmiddels oudere vorstin ook terug aan hun bewogen verlovingstijd? Beatrix’ eigenzinnige keuze voor een Duitser had, zo na de oorlog, voor veel commotie gezorgd. Claus’ komst naar ons land had geleid tot heftige rellen.

Dossierkennis

In de loop van haar regering ontwikkelde koningin Beatrix een grote uiterlijke herkenbaarheid door dat typerende silhouet van de krachtig belijnde kleding, en met die grote hoed op het haast gebeeldhouwde, onveranderlijke kapsel. Als koningin vormde Beatrix de wat rommelige en gemoedelijke hofhouding van haar moeder om tot een goed geolied, professioneel apparaat waarop zij kon terugvallen bij de uitoefening van haar taken. En die nam ze zeer serieus. Beatrix, een harde werker – op het perfectionistische af – bouwde al snel een enorme dossierkennis op. Zo kon zij zich profileren als een inhoudelijk staatshoofd van een land dat steeds welvarender werd en onderdeel ging vormen van een verenigd Europa.

Goed einde

Met deze koningin viel niet te spotten, zo wist men ook buiten de landsgrenzen. Populariteit zei haar niet veel. Je kunt maar beter solide overkomen dan te zwichten voor de waan van de dag. Door haar zakelijke aanpak en sterke persoonlijkheid kampte zij aanvankelijk met het imago te formeel en afstandelijk te zijn. Maar toen koningin Beatrix na 33 jaar regeren haar eigen afscheidsfeest verliet, klonk het uit duizenden kelen “Bea, bedankt”. Haast oneerbiedig, maar dankbaar en recht uit het hart. Wat in 1980 zo stormachtig begon, had zij tot een goed einde gebracht.

Lees in Zin 4 ook over Juliana, Wilhelmina en Máxima. Dit nummer lees je met deze aanbieding wel erg voordelig.

Tekst: Paul Rem. Illustratie: Rachel Hellawell