‘Miep is in het verhaal van Anne onmisbaar geweest’

Veel straten in Nederland dragen de naam van een oorlogsheldin, zoals die van Miep Gies. Buurtbewoner Frans vertelt waarom het leven van deze moedige vrouw hem zo raakt.

“Het valt mij op dat veel mensen de naam Miep Gies niet kennen, als ik mijn adres opgeef,” zegt Frans van Vliet (1956). “Ze staat natuurlijk in de schaduw van Anne Frank maar ze is in haar verhaal wel onmisbaar geweest. Behalve dat Miep het dagboek heeft veiliggesteld, heeft ze met gevaar voor eigen leven van alles voor de onderduikers geregeld. Later heeft ze trouwens zelf het boek Herinneringen aan Anne Frank geschreven. Ik heb grote bewondering voor mensen die zoveel moed hebben. Of ik dat in eenzelfde situatie ook had opgebracht, is maar de vraag.”

Oorlogsheldinnenwijkje

Frans woont in Montfoort in een oorlogsheldinnenwijkje met behalve de Miep Giesstraat ook een Anne Franklaan, Hannie Schaftstraat en meer. Hij is zeer geïnteresseerd in geschiedenis, niet alleen door zijn onderwijsachtergrond. Een paar straten verderop laat hij een monument zien. “Bij de onthulling in 1994 waren Miep Gies en Truus Oversteegen, een andere verzetsstrijder, zelf aanwezig. Samen zijn ze scholen langs geweest om hun verhaal te doen; zoiets werkt! In mijn geschiedenislessen voor groep 7 en 8 besteedde ik natuurlijk aandacht aan de oorlog. Ook omdat ik zelf twijfel of we voldoende hebben geleerd van de Tweede Wereldoorlog vind ik die aandacht heel belangrijk voor de jongere generaties.”

Beelden, verhalen & impact

“Eigenlijk zou je willen dat iedereen de verschrikkingen van de oorlog diep tot zich liet doordringen. Als het niet met een verhaal, film of boek gebeurt, dan misschien door een bezoek aan kamp Westerbork, zoals ik zelf ook heb gedaan. Ik was zwaar onder de indruk van het monument: een enorme hoeveelheid zuiltjes met jodensterren. Her en der zijn er ook portretfoto’s bij geplaatst, dat maakt het nog indringender. We kregen een rondleiding van een bevlogen vrijwilliger die met haar verhalen de hele setting tot leven bracht. Ik voelde echte woede en verslagenheid.
Bij de leerlingen op school gebruikte ik de prachtige kinderserie 13 in de oorlog: informatieve korte films met veel archiefmateriaal en nagespeelde scenes met een kind in de hoofdrol. Die serie werkte heel goed, zowel wat informatie als beleving betreft. Nog groter was de impact toen we een oorlogsonderduiker uit Amsterdam in de les hadden. Het was werkelijk muisstil in het lokaal. Met groep 8 ging ik in op de vraag hoe één man zoveel teweeg heeft kunnen brengen. De kinderen deden Hitler in eerste instantie af als een gek. Dan legde ik uit hoe hij eerst voor banen en welvaart zorgde, voor eenheid en optimisme. Hoe dat vervolgens doorsloeg en wat macht met iemand doet.”

Prachtig debat

“Een verwijzing naar wat zich nu elders op de wereld afspeelt, hoorde er ook bij. Over de achtergrond van de Syrische kinderen op school zijn de andere leerlingen geïnformeerd. Mogelijk droeg dat ertoe bij dat ze altijd heel goed werden opgenomen in de groepen. De school besteedt veel aandacht aan pestgedrag. In theorie begrijpen de kinderen het probleem goed. Maar bij een praktijkvoorbeeld wordt al snel gedacht: dit is iets heel anders! Het begint dus met herkennen. Want net zo belangrijk als kennis over de oorlog, is de vraag hoe we nu goed met elkaar kunnen omgaan,” zegt Frans. Met de zogenaamde Kanjertraining richt de school zich op onderling vertrouwen en sociale veiligheid. “Ik trainde de leerlingen ook in het vormen van hun mening. Doorvragen als een leerling eerst zegt ‘ik vind het gewoon leuk’ of ‘dat heb ik altijd zo gedaan’ totdat er goede argumenten op tafel komen. Er ontstaat dan soms een prachtig debat. Voor mij is vrijheid vooral: leven en laten leven. Het is uniek hoe wij in Nederland kunnen denken, leren, geloven wat we willen, ons kunnen ontplooien. We hopen op school die basis te leggen.”

Lees in Zin 4 ook de verhalen van de buurtbewoners van straten die vernoemd zijn naar Hannie Schaft, Cora Baltussen en Etty Hillesum. Dit nummer ligt nu in de winkel of bestel je eenvoudig hier online.

Tekst & beeld: Lieske Meima