‘Dat begin en eind maakt het leven mooi’

Als auteur, dichter en tekenaar won ze talloze prijzen voor haar eigenzinnige kinderboeken en romans. Maar het geluk kwam haar, ook privé, niet altijd aanwaaien. Nú in Zin: Joke van Leeuwen (1952).

Bevestiging

“Rond mijn 8ste wist ik: ik wil later tekenen en schrijven. Mijn ouders zorgden dat ik thuis tekenles kreeg. Dat is ontzettend belangrijk geweest. Het ging over perspectief, het indelen van je blad, over kleuren. Ik schilderde veel met plakkaatverf. Dit maakte ik toen ik 16 was. Een kind achter een muurtje. Ik weet nog dat een van mijn broers over een andere tekening zei: het lijkt wel een beetje Van Gogh. En dat mijn ouders dat meteen dempten. ‘Geen grote namen gebruiken hoor.’ Alsof ze bang waren dat ik meteen naast mijn schoenen zou lopen na zo’n opmerking. Terwijl ik juist niet zo was. Maar ik had wel bevestiging nodig. Van: mooi, ga door.”

Volhouden

“Een boek begint vaak met een soort filmpje of beeld dat ik in mijn hoofd krijg. Zonder dat ik weet waarom. Het is wel eens zwoegen, maar prettig zwoegen. Het stroomt nu meer dan toen ik 30 was. Misschien omdat ik het al zo lang doe, of met meer zelfvertrouwen bezig ben. Op de kunstacademie had ik grote twijfels aan mezelf. Ik had het gevoel dat ik wel allerlei dingen kon maar niets goed genoeg. Laatst kwam ik nog een uitgever tegen die mij destijds niet wilde hebben. Zij zei: ‘We hebben ons toen vergist.’ Haha, ik dacht: leuk dat je het zegt maar het was leuker geweest als je me toen niet de deur had gewezen. Ik heb altijd mijn eigen pad gevolgd. Ook al was dat bepaald niet altijd recht. Toen begin deze eeuw het marktdenken opkwam, kwam ook dat idee op dat het elitair zou zijn als je originele boeken schreef. In Nederland heb ik vanaf 2000 een heel moeilijke tijd gehad. Dat de verkoop inzakte, en ik er niets te doen had. In dit soort beroepen is het een kwestie van volhouden. Geloven in jezelf en beslissen: dit wil ik.”

Buiten de hokjes

“Vanaf mijn 10de heb ik me afgevraagd waarom de dingen bij meisjes zo waren zoals ze waren. Dat je als meisje naar handwerken moest. Terwijl de jongens naar handenarbeid mochten. Of dat visite zei: je hebt toch meisjes voor de afwas? Bij het clichébeeld hoe je als meisje zou moeten zijn – vrouwelijk – heb ik me nooit thuis gevoeld. Ik was een jongensachtig meisje, dat dingen wilde bouwen. Wat er niet allemaal in voorlichtingsboekjes stond! De vrouw staat tussen het kind en de man in. Of wat Buitendijk schreef in De vrouw: het wezen van de vrouw is zorgende aanwezig zijn. Ik maakte me daar grote zorgen over. Nog afgezien van dat ze je niets zeiden over je actieve vrouwelijke seksualiteit, je masturbatie. Het was: kijk uit voor de jongens. Alsof je zonder man niet kon weten wat seks was.”

Relatie

“Ik vind seks belangrijk. Dat houdt niet op als je 67 bent. En als er geen ander is om mee te genieten, doe ik het met mezelf. Maar ik ben niet iemand van eerst de een, dan de ander. Ik wil dat het een relatie is. Met iemand die niet in een hokje te stoppen is. Ik kan van een vrouw houden en van een man houden. Dat heb ik altijd geweten. Niet altijd gehad, want dat bleek een groot probleem. Als ik er over sprak met een mannelijke minnaar dacht hij dat ik minder van hem hield. Dat is niet zo. Op een gegeven moment dacht ik: ik ga het helemaal niet meer zeggen, want het wordt niet begrepen. Dat idee, alsof het allemaal door elkaar loopt. Voor mij loopt het niet door elkaar. Toen ik verliefd werd op een jongen dacht ik: nou ja, dat is ook goed. Daar ben ik toen mee getrouwd. Maar ik heb altijd geweten dat ik het allebei in me had. Daar was ik niet verbaasd over, want ik heb ook twee landen, en doe zes creatieve dingen. In de 19de eeuw heeft men voor de liefde allemaal namen bedacht, en hokjes. Maar voor veel mensen werkt dat niet zo in de praktijk. Dat je puur homo of puur hetero bent. Er zijn allerlei variaties. En ook zonder dat het meteen seksueel moet zijn kunnen mensen erotisch iets teweegbrengen. Dat hoeft niet samen te vallen.”

Lees meer en win

Lees het complete interview met Joke van Leeuwen in Zin 5. Nú in de winkel of bestel het nummer online. Haar nieuwe boek verloten we via deze link. Doe mee en maak kans!

Tekst: Minou op den Velde. Beeld: Brenda van Leeuwen