‘Wij gaan de barricade op om mensen met dementie te helpen’

In het nieuwe tv-programma Thuis op Zuid onderzoekt Hugo Borst samen met Adelheid Roosen hoe het mensen met dementie vergaat die langer thuis moeten of willen blijven wonen. Zin sprak Hugo:

1 Wat viel je op tijdens het maken van Thuis op Zuid?

“Dat er schrijnende eenzaamheid is, weet ik. Toen ik het van dichtbij zag, schrok ik toch. Ondanks dat ons land zo dichtbevolkt, zelfs overvol is, voelen veel mensen zich alleen. Adelheid en ik zijn gaan filmen in de Afrikaanderwijk, een zeer diverse volkswijk op Rotterdam-Zuid met veel ouderen. Samen hadden we natuurlijk al die serie In de Leeuwenhoek gemaakt waarin we dementerenden volgden in het verpleeghuis. Toen al vroegen we ons af: hoe zit het met de fase hiervoor? Wat gebeurt er als iemand met al dan beginnende dementie langer thuis moet, maar soms ook wil blijven wonen? Is er voldoende hulp? Is hij of zij eenzaam? Uit de ervaring die ik inmiddels heb met verpleeghuizen weet ik dat daar vaak te weinig aandacht is voor de bewoners. Er is te weinig tijd – door personeelstekort en allerlei onnodige administratieve taken – om ze te vertroetelen, gerust te stellen of af te leiden. In de wijk is dat niet heel anders, helaas. Niet iedereen wordt gezien. Als je weet dat in diezelfde wijk iemand een half jaar dood in huis heeft gelegen, zet dat je aan het denken.”

Fotograaf: Friso Keuris

2 Wat stel je voor? Met z’n allen misschien wat meer omkijken naar de kwetsbaren in onze buurt?

“Ja! Je zag mensen dat aan het begin van de Coronatijd ook doen omdat we toen allemaal aan huis gekluisterd zaten. Er werden boodschappen voor elkaar gedaan. We hadden tijd voor een praatje. Ik denk helaas niet dat we de barmhartigheid vasthouden. Als er een vaccin voor Covid-19 komt en alles weer normaal wordt, gaat iedereen weer in de hoogste versnelling. De macht der neoliberale gewoonte. Jagen op geld, succes. Er is niks mis met veel geld verdienen maar je moet altijd uitkijken dat je niet te inhalig wordt, je rust neemt, een film kijkt, een boek leest, musea bezoekt, en soms iets over hebt voor een ander, desnoods een glimlach of een schouderklop. Voor mij zijn dat kernwaarden. Ze maken mij een leuker mens.

Mijn buurman zit op het moment in een verpleeghuis. Mijn vrouw en ik kijken naar hem om, helpen hem een beetje. Toegegeven, dat heb ik moeten leren. Hoewel… ik denk dat er latent wel iets hulpvaardigs zit bij mij. Weet je, mijn moeder heeft me ontzettend vroeg kennis laten maken met de ziekte Alzheimer. Vanwege mijn opa, vanwege mijn oma, vanwege al mijn moeders zussen die dement werden. Toen ik 13 jaar was spraken mijn moeder en ik al over die ziekte. Zij mantelzorgde voor iedereen. Ik zag hoe zij samen met hen fotoboeken bekeek, muziek luisterde en zong, lekker knuffelde met ze. Datzelfde heb ik allemaal gedaan met mijn moeder toen zij Alzheimer kreeg. Zo heb ik haar kunnen helpen toen het nodig was. In dat opzicht is zorgzaamheid overdraagbaar. In onze familie hebben we destijds – heel belangrijk – de zorg gedeeld: mijn broer, schoonzus, mijn vrouw en ik. Zorg moet je delen. Niet alleen met je familie, ook in de buurt. Een beetje extra soep koken voor de buurvrouw op de hoek, voor iemand een boodschap doen of gewoon een praatje maken, het is zo gedaan. Je ziet dit in de stad wel maar te weinig naar mijn zin. Dat is het ideale aan dorpen en hechte gemeenschappen, daar gebeurt dat sneller.

Thuis op Zuid is een informatief programma, maar ook activistisch. Adelheid en ik zijn dwarsdenkers die de barricade opgaan om mensen met dementie anders en beter te helpen. Zo kijken twee jonge mensen om naar een 75-jarige dementerende vrouw met een lampenzaak. Je ziet die vrouw opbloeien. De oplossing zit in kleinschaligheid en zorg op maat. En nogmaals: ik geloof heilig in een buurtgemeenschap die de problemen met elkaar oplost.”

Het programma Thuis op Zuid

In de vierdelige serie Thuis op Zuid dompelen Adelheid Roosen en Hugo Borst zich onder in de Afrikaanderbuurt, een zeer diverse volkswijk op Rotterdam-Zuid met veel ouderen. Daar zetten zij hun zoektocht naar menselijke zorg bij dementie voort. Zo ontmoeten ze Ed, een kunsthistoricus van 61 jaar. Op het eerste gezicht zie je niets aan hem. Voor zijn omgeving is het wel even schakelen: zijn vriendin Edith en hij hadden elkaar nèt weer gevonden, na een pauze van ruim 30 jaar. Al heel snel werd Edith mantelzorger in plaats van geliefde. Ook helpen Adelheid en Hugo de excentrieke oud-zeeman Jan. Zowel bij Ed als bij Jan rijst de vraag: is het nou hun karakter dat hun parten speelt? Of is het de Alzheimer die alles uitvergroot? En: wie zijn wij om daarbij in te grijpen?
Vanaf woensdag 2 september wekelijks om 20:30 op NPO 2

Zin in meer? Lees het hele interview in Zin 11. Vanaf 15 oktober in de winkel. 

Interview: Jolanda Hofland