‘Ik vind het prettig om overal een beetje buiten te vallen’

Hij heeft een pied-à-terre in Amsterdam maar het liefst en vooral is hij met zijn gezin in Hongarije. Dat past bij zijn avontuurlijke geest. Nú in Zin: schrijver Jaap Scholten (1963) over zijn zojuist verschenen roman Suikerbastaard.

Slordig

“Ik ben echt het huisvrouwtje hier,” zegt Jaap Scholten goedgemutst terwijl hij in de keuken van zijn Amsterdamse pied-à-terre de theepot schoonboent. Hij heeft ernaar moeten zoeken want die pot wordt alleen door zijn echtgenote Ilonka gebruikt en die is ‘nogal slordig in huishoudelijke zaken’. Jammer trouwens dat het bezoek geen koffie wil, want hij heeft heerlijke bonen uit Ethiopië. Het grootste deel van de tijd woont hij in Hongarije, nu is hij even in regenachtig Nederland om de verschijning van zijn grote nieuwe roman Suikerbastaard, die zich deels in dat Afrikaanse land afspeelt, luister bij te zetten.

Een spannend idee

Huisvrouwtje – het is niet het eerste dat je associeert bij Jaap Scholten, een schrijver aan wie altijd avontuur, nostalgie en een vleugje glamour kleven; een man die met zijn landrover door Oost-Europa crost, die eigenhandig huizen bouwt, die tussen de jakhalzen en wilde zwijnen woont en met wisselend succes fikkies stookt (vorig jaar ging het mis: bij een zelf veroorzaakte benzine-explosie op het Hongaarse platteland liep hij tweedegraads brandwonden op in gezicht, armen en handen). Ooit wilde ik Jaap Scholten zijn, schreef zijn vriend Tommy Wieringa in 2008, een verlangen dat werd gewekt door een situatie waarin een luchthaven, een vrouw en een rode Jaguar een rol speelden. (Wieringa zag al snel in dat het niks zou worden.) Ook in Suikerbastaard, Scholtens nieuwe boek, een intrigerende mix van feit en fictie, wordt het avontuur gezocht en gevonden. Als Frederik, Scholtens alter ego en ons nog bekend uit zijn succesromans Tachtig en De wetten van Spengler, hoort dat zijn grootvader wellicht nakomelingen heeft in Ethiopië, waar zijn bedrijf eind jaren 50 suikerfabrieken bouwde in opdracht van keizer Haile Selassie, besluit hij daar op onderzoek te gaan. In zijn gezelschap: een vriendin van vroeger die er ook wortels heeft liggen.
“Het boek begon nadat ik vijf jaar geleden een lezing gaf in Deventer,” zegt Scholten als we met koffie en thee aan tafel zitten. “Na afloop kwam een man naar me toe die suggereerde dat mijn grootvader kinderen had verwekt in Ethiopië. Dat vond ik een spannend idee. Ik wist toen nog helemaal niet dat Machinefabriek Stork, het familiebedrijf van mijn voorouders van moederskant, daar suikerfabrieken had gebouwd en er werknemers naartoe had gestuurd. Jonge jongens nog die in een totaal andere wereld terechtkwamen. Ook daar wilde ik meer van weten.”

Avonturiers en zwarte schapen

In de eerste roman waarin Frederik zijn opwachting maakte, Tachtig, was hij nog een angry young man die zich afzette tegen zijn vermogende familie, in Suikerbastaard heeft hij zich tot een ‘vooroudervereerder’ ontwikkeld. “Ik denk dat dat de natuurlijke gang van zaken is. Zodra je kinderen krijgt realiseer je je hoe essentieel je familie en de plek waar je vandaan komt zijn. Vrienden zijn ook belangrijk, maar je familie gaat uiteindelijk boven alles. Ik houd van het idee dat je onderdeel uitmaakt van een keten. De gedachte dat je niet meer bent dan een schakel in een groter geheel keten geeft ook rust: zo belangrijk ben je dus niet. Het is ook Twents om er zo naar te kijken. Ik ben uiteindelijk heel Twents, denk ik. En dan heeft mijn familie toevallig een mooie geschiedenis: mijn vader kwam uit een familie van textielfabrikanten, mijn moeder is een Stork, van de machinebouwers. Ik ben in die geschiedenissen gedoken en zo is familie geleidelijk mijn thema geworden. Ik ben er nog lang niet klaar mee. In dit soort gedisciplineerde families zitten gelukkig ook altijd wat lieden die niet aan het circus willen meedoen: de avonturiers en zwarte schapen.”

Zin in meer? Lees het hele interview met Jaap Scholten in Zin 12. Nú in de winkel. Of bestel ‘em hier.

Tekst: Liddie Austin. Beeld: Jacqueline de Haas