Rouw: zoeken naar een nieuw evenwicht

Rouw raakt ons allemaal, vroeger of later. Is het om een de dood van dierbare, een scheiding of het verlies van een baan: je kunt er danig van ondersteboven zijn. Nú in Zin: rouw. Hoe nu verder?

Fysiek pijn

“Rouw is een heel stressvolle gebeurtenis,” zegt Maarten Eisma, universitair docent klinische psychologie aan de Universiteit Groningen. “Rouwen doe je met je hele lichaam.” Al jaren doet Eisma onderzoek naar verliesverwerking en welke gevolgen dat op mensen kan hebben. “Het tast je immuunsysteem aan, veroorzaakt slaapproblemen, zware vermoeidheid, verlies van eetlust, het kan echt fysiek pijn doen. Het gaat met veel sterke en wisselende emoties gepaard: verlangen, eenzaamheid, boosheid, schuld, maar ook lusteloosheid.”

Een dynamisch proces

Elk rouwproces is uniek, benadrukt hij. “Het 5-fasenmodel, waar vroeger mee gewerkt werd, met onder meer ontkenning en woede, is inmiddels achterhaald. De vijf fasen werden als een keurslijf ervaren want een rouwproces is juist een heel dynamisch iets, het valt niet in hokjes te duwen. Iedereen gaat er op zijn of haar eigen manier mee om.” De crux, denkt hij, is om een evenwicht te vinden tussen bezig zijn met het verlies en de gevolgen van dit verlies. Na een overlijden is er veel te regelen: de begrafenis, het opzeggen van abonnementen, kaartjes versturen, misschien een huis uitruimen. Ook na een ontslag is er genoeg te doen. Solliciteren, eventueel bij- of omscholing. Stilstaan bij het verlies kan er dan bij inschieten. “Doorgaan is goed, maar richt je niet alleen dáárop,” zegt Eisma.

Doorwerken, of niet?

Een werkomgeving waar ruimte en begrip voor het verlies is – helaas ervaart lang niet iedereen dat. Vakbond CNV stelde onlangs, op basis van representatief onderzoek onder 1100 werkenden, dat een op de tien ondervraagden die een dierbare heeft verloren een burn-out heeft gekregen door de combinatie van rouw en werk. Bijna de helft (44%) kon na het verlies van een dierbare een of meerdere dagen niet werken, een derde meldde zich kort ziek en 9% kon zelfs een lange periode niet aan de slag. Een kwart van de ondervraagden zegt achteraf te snel weer aan het werk gegaan te zijn. Uit onwetendheid of ongemak worden werknemers aangespoord om er vooral de schouders onder te zetten en weer aan de slag te gaan. Hoewel miljoenen mensen te maken krijgen met het verlies van een dierbare en dit dus logischerwijze ook de werkvloer raakt, is er vaak nog weinig geregeld. Een flexibel op te nemen rouwverlof van twee weken zou volgens de ondervraagden een goed begin zijn.

Maastrichtse therapeut Monique Rosier

Praten, huilen of bezigzijn

“De dood is de enige zekere factor in het leven,” zegt de Maastrichtse therapeut Monique Rosier (1963). “Maar er wordt het minst over gesproken. Het is vaak uit onhandigheid dat mensen de verkeerde dingen zeggen, of niets zeggen juist uit angst om iets verkeerds te zeggen. Maar ook kan het verdriet van een ander raken aan eigen verdriet. Terwijl het in een rouwproces juist extra belangrijk is om contact te blijven houden. Ga daarbij niet invullen voor een ander maar stel open vragen, luister. Hoewel rouw universeel is, doet iedereen het op zijn of haar eigen manier. De een praat en huilt veel, de ander trekt zich terug of verwerkt zijn verdriet door veel bezig te zijn.” Pas wanneer een nabestaande langdurig somber blijft en geen levenslust meer heeft of destructief gedrag ontwikkelt waarbij alcohol of drugs in het spel zijn, kan het tijd zijn om aan de bel te trekken.

Zoektocht

Er is geen ‘goede’ manier van rouwen weet onderzoeker Maarten Eisma. Het blijft een zoektocht tussen bezig zijn met het verlies en met de gevolgen hiervan. Hoe mensen dat doen hangt af van hun persoonlijkheid, hun copingstijlen én de relatie die ze hadden met de overledene. Hoe dichterbij, hoe meer impact het meestal heeft. “Maar ook hóe iemand is overleden is van invloed; heb je afscheid kunnen nemen of was er sprake van een traumatisch verlies waarbij iemand door een ongeluk of zelfs moord is omgekomen?”
Belangrijk blijft volgens hem dat je mild bent voor jezelf. “Laat voordoen wat zich voordoet en deel je gevoelens. Mensen willen graag helpen maar weten vaak niet hoe. Er is geen vaste einddatum aan rouw; dat betekent niet dat het altijd even hevig zal zijn, of dat je er tot het einde der tijden mee bezig bent maar dat je vrij bent verlies op jouw manier te ervaren en dat verschillen tussen mensen de ruimte kunnen krijgen. Mocht je toch het gevoel hebben dat je vastloopt, zoek dan hulp.”

Meer lezen? Lees het hele artikel in Zin 13. Nú in de winkel! Of koop em eenvoudig online.

Tekst: Marjolein van Rest