‘Ik heb altijd mijn gevoel en fascinaties kunnen volgen’

Haar nieuwste album moest anders worden. Lichter, dansbaar. Maar ze kon er niet omheen: ook Plant gaat over onze connectie met de aarde. Nú in Zin: Friese zangeres Nynke Laverman (1980).

Wat voor album is Plant, welk verhaal vertelt het?

“Nou (lacht), een heel ander album dan ik bedacht had. Ik wilde eens een lichtere kant van mezelf laten zien, met dansbare nummers. Om inspiratie te vinden ging ik deze keer naar Jordanië, ik was nog nooit in de woestijn geweest. Het was de eerste verre reis die ik maakte sinds de kinderen. Ik voelde een enorme verscheurdheid en vooraf kwamen de vreselijkste scenario’s langs. Neerstortende vliegtuigen en zo. Maar goed, ik ging. Tien dagen, langer wilde ik echt niet zonder de jongens. Het bleek niet de beste plek om de wereldproblematiek te omzeilen. Ik was geschokt dat die wereldberoemde Jordaanse rotskloven vol plastic lagen, dat toeristen met veel lawaai in jeeps langs scheurden en niet eens kéken naar wat er te zien was. Jemig, dacht ik, kunnen we nou echt níks ongemoeid laten? Voor ik het wist had ik het, net als op eerdere albums, toch weer over de connectie met de aarde.

Plant gaat vooral over het bevragen van aannames: wat vinden we eigenlijk normaal en vinden we dat nog steeds als we er iets langer bij stilstaan? Ik stel vragen bij onze cultuur, onze consumptiemaatschappij. Het stellen van die vragen is inmiddels gillend urgent. Doordat ik niet op tournee kon met Plant heb ik een podcastreeks opgenomen, bij elk nummer van het album een. Dat heeft het album en mijzelf verrijkt. Elk gesprek bracht nieuwe inzichten. Jochem Myjer ontroerde me door zijn grote vertrouwen in de natuur – ‘Je moet je kinderen zeggen dat alles goedkomt, je móet’, filosoof Roman Krznaric zette me aan het denken met de vraag of we eigenlijk goede voorouders zijn voor alle generaties na ons en André Kuipers confronteerde me opnieuw met het besef dat er maar één aarde is: ‘Toen ik vanuit de ruimte naar dat kleine blauwe bolletje keek, besefte ik: als we het daar beneden verknallen, kunnen we nergens heen.’”

Wanneer kreeg die connectie met de aarde jou zo in zijn greep?

“Mongolië was een sleutelmoment. Ik woonde zes weken bij een nomadenfamilie op de steppe. Hun manier van leven raakte me. In het Westen stellen wij mensen onszelf boven de rest. Alles wat er verder op de wereld is, is er om ons te dienen, vinden wij. Nomaden beseffen dat ze niet meer kunnen nemen dan ze geven, ze zorgen dat de yaks niet alles kaal grazen want dan is er volgend jaar niks meer. Het concept ‘bezit’ is hen ook vreemd. De dieren zijn niet hun eigendom, de grond, de bomen en de rivier ook niet. Alles heeft een ziel en is niets meer of minder waard dan een mens. Het gaat er niet om of dat waar is of niet, maar alleen de gedachte al dat je je kunt verplaatsen in een steen of een plant… daar kunnen we zo veel van leren. Die mensen hebben een ander perspectief bij mij in gang gezet. Ik ervaar het als een continu leerproces. Ik ben in de westerse cultuur opgegroeid en ben zonder twijfel een controlfreak, maar ik voel dat ik veel liever met de stroom mee zou willen. Het gaat me al beter af dan een aantal jaar geleden. Dan zat ik te persen op teksten, wilde ik op papier krijgen wat er in mijn hoofd zat en kwam het er maar niet uit. Ik weet nu dat veel vooral in het niet-doen zit. Geef het de tijd, dan ontstaat het meestal vanzelf.”

Hoe verliep jouw carrière?

“In het eerste jaar in Amsterdam deed ik een paar keer auditie bij Joop van den Ende en merkte dat die musicalwereld me totaal niet meer raakte. Ondertussen leerde ik tekstschrijven en componeren en werd ik aangemoedigd iets eigens te vinden, iets toe te voegen aan het theaterlandschap. Ik was al jaren gek van fado maar had daar nooit iets mee durven doen. Het voelde alsof ik me iets toe-eigende dat niet van mij was. Door Slauerhoff naar het Fries te vertalen en op zelf gearrangeerde fadonummers te zingen, legitimeerde ik het voor mezelf. Het Friese theatergezelschap Tryater vroeg me een korte voorstelling te maken. Binnen de kortste keren zat ik bij Barend & Van Dorp, die me vroegen wanneer de cd uit zou komen. Een cd? Daar had ik nooit aan gedacht! In twee dagen hebben we Sielesâlt (Zielezout) opgenomen, het album werd goud. Ik was 23 en maakte een vliegende start. Ook daarna heb ik niet veel hobbels hoeven nemen. Ik heb de enorme luxe dat ik altijd mijn gevoel en fascinaties van dat moment heb kunnen volgen, zonder veel tegenslagen. Ik voel me een zondagskind. Hoewel er ook tijden waren dat het me beangstigde. Wanneer komt de tegenslag, dacht ik dan, de balans moet toch een keer rechtgetrokken worden? Ik ben nu vooral bezorgd over de toekomst van mijn kinderen. We gaan met zijn allen een interessante tijd tegemoet. De westerse cultuur heeft ons een doodlopende steeg ingeduwd, op deze manier verder leven is onhoudbaar. Ik wil daar graag mijn verantwoordelijkheid in nemen. Ik weet alleen niet wat de beste manier is.”

Beluister & beleef

Op 17 & 18 september presenteert Nynke het album Plant tijdens Explore the North in Leeuwarden. Op 15 oktober is de première van haar Plant-theatertournee in DeLaMar in Amsterdam. Tot 22 december door het hele land te zien en te beleven. Nynkelaverman.nl
Zin in meer? Lees het hele interview met Nynke Laverman in Zin 11. Nú in de winkel of bestel ‘em hier.

Productie & tekst: Annemarie Bergfeld. Beeldidee & fotografie: Jacqueline de Haas. Haar & make-up: Leonie Schuurman