Actrice Julika Marijn (1972) herkent zichzelf in haar, de vrouw die ze speelt in haar nieuwste voorstelling. De joodse Etty Hillesum (1914-1943) zocht en vond zichzelf en haar innerlijke stem. Ervoer schoonheid, ondanks de oorlog. Of misschien wel juist door die oorlog.

Je maakte een boek over Etty Hillesum, sprak haar dagboeken in als luisterboek en maakte al eerder een solovoorstelling over haar. Wat fascineert jou zo in haar?

“Etty’s dagboeken beschrijven een diepgaand en genadeloos eerlijk proces van zelfonderzoek, iets waarmee ik zelf ook al jaren bezig ben. Het grote verschil is natuurlijk wel dat zij dit doet in de pikzwarte oorlogstijd. Je volgt haar innerlijke reis bijna letterlijk van dag tot dag, waardoor ze heel dichtbij voelt. Ik herken mezelf ook in haar: Etty’s strijd en zoektocht om haar innerlijke zelfstandigheid te verwerven, het luisteren naar haar innerlijke stem. Maar ook haar hormonale schommelingen, twijfels en haar drang en verlangen tot schrijven en scheppen.”

Het onverwoestbare in mij is je tweede solovoorstelling over Etty. Wat is het verschil met je eerste voorstelling?

“De eerste voorstelling ging het veel over Etty’s enorme verliefdheid op haar therapeut die een onmogelijke liefde was. Die verhouding werkte voor Etty als een enorme katalysator in haar groeiproces. In de nieuwe voorstelling ligt de nadruk meer op de oorlog in en om ons heen. En Etty’s persoonlijke bevrijdingsproces tijdens die donkere jaren. Hoe Etty erin slaagde dat het – ondanks die donkerte – in haar zelf steeds lichter werd. Omstandigheden zullen er altijd zijn maar het gaat erom hoe je je daar innerlijk tegenover stelt. Over de keuzes die we daarin maken. Zo laat Etty ons zien hoe ze in staat is om tijdens haar verblijf in het Westerbork – met alle verschrikkingen – toch met een glimlach langs het prikkeldraad te lopen. Net zoals ze een prachtige roos beschrijft die daar tegen een muur groeit naast het bordje Verboden voor Joden. Beide zijn een even grote realiteit maar zij geeft de voorkeur aan de schoonheid. Etty kan ons inspireren dat ook te doen. Want het zijn niet alleen maar woorden: ze leeft het ons voor, en voluit. Doordat ze contact heeft kunnen maken met die onverwoestbare innerlijke kracht in haarzelf, oversteeg ze als het ware haar pijn en lijden, ervoer ze dat die juist de brandstof waren om bij haar kracht te komen.”

Je gebruikt Etty’s dagboekteksten in Dat onverwoestbare in mij. Wat maakt Etty’s teksten zo geschikt voor toneel?

“Dat zijn ze niet per definitie! Het zijn in totaal zo’n zevenhonderd (!) pagina’s, dus ga er maar aan staan. Ik heb heel bewust moeten kiezen. Niet alleen voor geheel nieuw materiaal maar ook voor stukken tekst waar mijn hart direct naar uitging en waarvan ik voelde dat het ook anderen zou kunnen raken. Daarnaast heb ik de link gelegd naar de huidige tijd en mijn huidige zelf. Ook is er muziek en wat zang in verwerkt. Ik wilde voorkomen dat het een te zware voorstelling werd en heb het daarom ook licht en troostrijk gemaakt.”

Etty was geen kind van haar tijd, had bijvoorbeeld twee relaties tegelijkertijd. Hoe sta jij daarin, ben je ook zo’n vrije geest?

“Net zoals Etty in haar tijd heb ook ik geen huisje-boompje-beestje-bestaan. Mijn liefdesleven ging niet altijd over rozen en ik heb net als Etty geen kinderen. Wel heb ik een geweldige man maar daar woon ik dan weer niet mee samen. Misschien komt dat ooit nog. Etty is ook vrij van geest in die zin dat ze als joodse vrouw niet een bepaald geloof aanhangt. Ze had het zelfs al over mediteren. Dat was toen nog maar een vreemd begrip. Ze was spiritueel avant la lettre. Die hang naar het spirituele en interesse in verschillende tradities heb ik ook. Ik geef les in adem en meditatie voor Stichting Art of Living, een organisatie die zijn roots heeft in India. Mijn eigen reizen naar India komen overigens ook in Etty Hillesum, Dat onverwoestbare in mij voor. Ik vind het spannend om mijn eigen leven met dat van historische vrouwenlevens te verbinden in mijn voorstellingen. Vrouwen die hun eigen stem zoeken en vinden inspireren me.”

De kracht van vrouwen staat centraal in jouw voorstellingen. Hoe zou je als vrouw (meer) in je kracht kunnen gaan staan vind jij? Hoe doe je dat zelf?

“Het zoeken naar die eigen stem, daar gaat het om. Bij jezelf naar binnen gaan en luisteren wat je daar aantreft. Want het antwoord zit natuurlijk altijd in jezelf. En dan jezelf uitvinden en daar woorden en vorm aan weten te geven. Daar heb ik in de loop der jaren zelf veel in geïnvesteerd. Zo ga ik bijvoorbeeld elk jaar een week in stilte en neem ik veel tijd voor reflectie. Als ik niet op tournee ben, werk ik regelmatig als sprekerscoach. Daar zie ik vaak dat vrouwen zich op een podium vaak bescheidener opstellen dan mannen. Of ze maken zichzelf kleiner. Mijn ervaring is dat spreken voor publiek werkt als een soort snelkookpan voor persoonlijke groei. Het is prachtig om te zien als, na een aantal sessies, iemand ineens veel meer uit de verf komt en meer in haar eigen autoriteit durft te staan. Het is tijd dat vrouwen hun stem meer laten horen. Dat zou de wereld goed doen.”

Nieuwsgierig? Bekijk hier de trailer van de voorstelling.

Over de voorstelling

Etty Hillesum (1914-1943) was een Nederlands-joodse vrouw die een dagboek bijhield tijdens de Tweede Wereldoorlog. Haar dagboek is vele jaren later gepubliceerd maar nog altijd actueel. Haar indrukwekkende dagboeken en brieven – genadeloos eerlijk, poëtisch en vol zelfspot – spreken wereldwijd tot de verbeelding. In de voorstelling Etty Hillesum – Dat Onverwoestbare in mij wekt Julika Marijn Etty weer tot leven, geraakt als ze was door de manier waarop Etty ondanks alles toch de schoonheid van het leven bleef zien. Al zingend en spelend vertelt Julika Etty’s indrukwekkende verhaal en richt ze een ontroerend monument op voor een krachtige vrouw die zelfs in de diepste duisternis een licht zag branden.

Meer info & speellijst: Julikamarijn.nl

Julika Marijn (1972) is actrice, presentator en zangeres. Tijdens haar opleiding aan de Academie voor Kleinkunst in Amsterdam maakte ze al een aantal eigen programma’s en voor haar stage speelde ze in de musical Miss Kaandorp van Brigitte Kaandorp. Ze studeerde in 1998 af en werkte daarna mee aan diverse theatervoorstellingen en televisieseries als Onderweg naar Morgen. Sinds 2003 al maakt ze eigen theaterproducties, waaronder twee voorstellingen over Etty Hillesum.

Op AT5 presenteert ze Walhalla, een programma over spiritualiteit. Daarnaast is ze zoals ze dat zelf noemt ‘een stemgever’: de stem van een groot aantal radioreclameboodschappen en luisterboeken, en ze werkt als spekerscoach.