‘Waarom zou je taal gaan uitkleden?’

Als ze geluk heeft, zijn er dagen waarop letterlijk álles om haar heen tot haar verbeelding spreekt. Dan, bij de juiste concentratie, schrijft gevierd auteur Maria Stahlie (1955) een sprankelende roman met een goed doortimmerd plot. In niet teveel maar zeker ook niet te weínig woorden. Nu is daar Muilperen.‘ Na elk boek merk ik dat mijn hoofd, het hoofd dat alle zinnen heeft gevormd, helemaal leeg is en níets meer kan’

Muilperen opent spannend: je laat de lezer meteen weten dat er iets groots staat te gebeuren. Waarom ‘geef’ je dat al ‘weg’?

“Het boek onthult in de openingszin dat de hoofdpersoon, Lisette, achttien uur later door het oog van de naald zal kruipen zodat de lezer, in tegenstelling tot de hoofdpersoon, voorbereid is op de gebeurtenis die een wending in haar leven zal veroorzaken. Ik zie dat niet zozeer als ‘weggeven’ maar als een techniek om de lezer vanaf de eerste zin in aanraking te brengen met wat misschien wel de mysterieuze kernkwestie is van het boek: er spelen krachten in ons bestaan – zowel in ons innerlijk als in de wereld om ons heen – die zo complex en heftig zijn, dat we er met ons alledaagse verstand en onze alledaagse intuïties geen partij voor zijn.”

Een uitmuntende verhalenverteller ben je. Waar haal je elke keer je inspiratie vandaan?

“De bedding van mijn verbeelding, de bron voor mijn inspiratie, bestaat uit een voor mij centrale levensintuïtie en uit een centraal verlangen. De intuïtie komt erop neer dat licht ouder en elementairder is dan duisternis. Het verlangen is een verlangen naar gelijkgestemdheid en een ‘gouden saamhorigheid’ waarin smaakverschillen en meningsverschillen als sneeuw voor de zon verdwijnen. Bij elk volgend boek is het zaak om het levende en heldere water van die bron opnieuw aan te boren. Als ik in staat ben tot de juiste concentratie laat mijn verbeelding zich onverminderd inspireren door concrete beelden, taferelen, woorden en plotwendingen die mijn intuïtie en verlangen in een verhaal aanraakbaar kunnen maken. En als een schrijver geluk heeft, dan zijn er dagen waarop álles om ons heen tot de verbeelding spreekt.”

Lisette, is een vrouw van midden twintig. Hoe heb je je in de belevingswereld van een millennial weten te verdiepen?

“Ik ben zelf 66 jaar, dus Lisette en ik verschillen ruim veertig jaar in leeftijd. Ik heb natuurlijk een en ander over de zogeheten mindset van de millennial gelezen, en goed om me heen gekeken. Maar ik heb me zo min mogelijk bezondigd aan ‘voor millennials typisch taalgebruik en typische omgangsvormen’: de fundamentele eigenschappen van ieder mens zijn – in mijn beleving – nauwelijks aan een kalenderleeftijd gebonden. Alle hoofdpersonen die ik ten tonele voer wil ik begiftigen met een tijdloze, onbevangen inzet om chocola te maken van de wereld om hem of haar heen. Het zou mooi zijn als de lezer zou inhaken bij die tijdloze, onbevangen inzet.”

Lisette kwam als jonger meisje al voor in Boogschutters (2008). Hoe verhouden beide romans zich tot elkaar?

“Lisette was vanaf het begin van haar bestaan – haar bestaan begon als 13-jarig meisje in Boogschutters – mijn lievelingspersonage, een kind met een grote tegenwoordigheid van geest. Zij werd in de wereld van dat boek onder druk van allerlei omstandigheden verwaarloosd door de volwassenen om haar heen, maar nam niemand iets kwalijk en zocht de fout alleen bij zichzelf. Ik was benieuwd hoe haar leven verder was gegaan in de wereld van de 21ste eeuw. In Muilperen is ze tot de conclusie gekomen dat ze minder goed, minder sterk, minder nobel en minder moedig is dan ze zichzelf had ingeschat. Het is mijn doel geweest om haar in dit boek, op deze leeftijd, door een reeks van ‘even hardhandige als genadevolle’ muilperen in staat te stellen om de kracht van haar 13-jarige zelf te heroveren.”

Je bent een sterke stilist. Hoe is dat zo ontstaan?

“Een stijl is volgens mij geen keuze maar het gevolg van een innerlijke smaak en toon. Wat ik in de loop van de zeventien boeken die ik heb geschreven heb geleerd, is dat een stijl steeds ‘kloppender’ kan worden als het lukt om tijden aan één stuk een concentratie hoog te houden. Geen woord teveel, maar vooral ook geen woord te weinig. Er zijn lezers die een schrijver geen groter compliment kunnen geven dan dat hij ‘met een minimum aan woorden veel heeft weten te zeggen’. Schrijven is volgens deze lezers schrappen. Maar waarom zou karige taal per definitie kostbaarder en veelzeggender sferen oproepen dan uitbundige taal? Als schrijven schrappen zou zijn dan zou schrijven wel schrappen heten! Ik persoonlijk kan me niets enerverenders voorstellen, niets feestelijkers dan met een hoorn des overvloeds aan woorden en zinnen een wereld leven in te blazen! Als je maar heel even om je heen kijkt, écht kijkt, dan zie je dat de wereld, dat het bestaan wordt gekenmerkt door rijkdom, door complexiteit. Onze taal beschikt over een mysterieuze verscheidenheid aan woorden, aan ontelbare zinswendingen die recht kunnen doen aan die rijkdom en complexiteit. Waarom zou je die taal gaan uitkleden?!”

35 jaar schrijverschap: dat is nogal wat. Wat is er veranderd, wat gebleven?

“Er is in die 35 jaar in elk geval in ons literaire klimaat aardig wat veranderd. Toen ik begon wilde ik me afzetten tegen de min of meer heersende overtuiging dat literatuur absurdisme en ontroostbaarheid hoog in het vaandel moet voeren en dat de waarde van literatuur schuilt in het vermogen de ondraaglijkheid van het bestaan zichtbaar te maken, liefst zo verontrustend mogelijk. Tegenwoordig willen de meeste romans autobiografische verslagen zijn van wat men tot dan toe op het eigen levenspad heeft moeten verduren. Ook daartegen verzetten mijn boeken zich. Ik heb vanaf mijn eerste boek mijn hart verpand aan het schrijven van werken van de verbeelding, van verzonnen verhalen. Het ‘verzonnen verhaal’ is volgens mij het medium bij uitstek om beter en dieper door te dringen in de wildheid, de vreemdheid, de ondoorgrondelijke generositeit van het bestaan… om recht te doen aan ‘waarheden die even waar zijn als onbevattelijk’. Wat ik hoop is dat zo’n werk van de verbeelding een lezer ertoe verleidt om niet alleen zichzelf te proeven in de bladzijden die hij tot zich neemt.”

Alweer een nieuw project op stapel?

“Nog helemaal niet! Na elk boek merk ik dat mijn hoofd, het hoofd dat alle zinnen heeft gevormd, dat heeft nagedacht over de compositie, dat zich heeft laten inspireren door personages en gebeurtenissen die door de eigen verbeelding tot leven zijn gewekt… dat dit geweldige hoofd helemaal leeg is en van het ene op het andere moment níets meer kan. Er breekt nu noodgedwongen een tijd van ‘braak liggen’ aan. En een tijd van twijfel. De vraag ‘of er ooit nog iets nieuws geschreven zal worden’ is de hamvraag die mij de komende maanden geregeld uit mijn slaap zal houden. Gelukkig heeft de ervaring me geleerd dat de verbeelding zich op een goede dag altijd weer, aanvankelijk knarsend maar op den duur vol overtuiging, gaat roeren. Onder voorbehoud natuurlijk van tijd van leven…”

Over het boek

Een feest in Brussel, een geleende auto, een ontmoeting met een ex-geliefde, een ijzelregen en een bijna fatale slippartij… met elkaar zorgen ze ervoor dat Lisette Wigman, 25 jaar oud, na een

periode van stilstand weer in beweging komt. Samen met haar 2-jarige zoontje Wout, wiens vader is verongelukt, verhuist ze naar Amsterdam – vastbesloten om de ambities en idealen die ze tijdens haar verblijf in Amerika onder het tapijt heeft geveegd nieuw leven in te blazen. In Muilperen schijnt Maria Stahlie licht op de mysterieuze wet dat een mens met een plan onvermijdelijk tegen een even hardhandige als genadevolle vuist aanloopt.

(Muilperen, Querido, € 23,99)

Win met Zin

Gratis lezen? We geven 5 boeken van Maria weg. Schrijf in de comments waarom jij dit boek graag wil lezen!
DEZE ACTIE IS AFGELOPEN. DE WINNAARS HEBBEN INMIDDELS PER MAIL BERICHT ONTVANGEN.

Maria Stahlie (1955), een van de grootste romanschrijvers van haar generatie, ontving de Annie Romeinprijs voor haar rijke, hooggewaardeerde oeuvre. Haar stilistisch sublieme romans worden veelvuldig genomineerd voor grote literaire prijzen; Honderd deuren werd bekroond met de Multatuliprijs 1997. De middelste dag van het jaar (2017) kreeg lovende pers en werd een aantal keren herdrukt.

Interview: Daniëlle Bronsgeest. Beeld: Tom Feenstra