Chris de Stoop over zijn boek Hemelrijk

Hij reconstrueerde voor Hemelrijk het drama dat zich voltrok in een Vlaams woonzorgcentrum: de ‘hulpsint’ die de bewoners kwam opvrolijken kwam te boek te staan als ‘superverspreider’ van het coronavirus aldaar. Onterecht. Schrijver en voormalig mantelzorger van zijn moeder Chris de Stoop (1958) schreef een boek dat er móest komen.

Had je de behoefte iets recht te zetten? Uit te leggen?

“Het was een onweerstaanbare drang, ik moést dit boek schrijven. Ik was zelf net acht jaar mantelzorger voor mijn moeder geweest en ik zag tijdens die eerste coronaperiode met verontwaardiging hoe de bewoners van verzorgingstehuizen in de steek werden gelaten. Men liet hen bij wijze van spreken letterlijk en figuurlijk stikken. Honderden uitbraken volgden en duizenden bejaarden stierven als vliegen. Alle prioriteit ging toen naar de ziekenhuizen. Het verhaal van dat ene tehuis dat na een sinterklaasbezoek catastrofaal door besmettingen werd getroffen leek me een geschikte casestudy om die problematiek over te brengen. Hemelrijk is verhalende non-fictie en wil de bittere realiteit beschrijven, ook om zo wat herkenning en troost te bieden aan iedereen die in die sector met dat ‘stille drama’ te maken kreeg. Dat dat enigszins gelukt is, blijkt uit de tientallen vreselijke getuigenissen die ik sindsdien ontving.”

Heb je mantelzorger Guido (die voor hulpsint speelde) voor je boek gesproken?

“Toen de uitbraak onder controle was, heb ik meteen contact gezocht met Guido, de hulpsint, en tot de dag van vandaag ben ik de enige met wie hij daarover wilde spreken. Omdat hij mijn boeken kende en waardeerde, en omdat ik zelf mantelzorger was geweest en de problemen van binnenuit kon beschrijven. Hij zat toen nog diep in de put, vol vertwijfeling en schuldgevoelens, omdat hij op sociale media achtervolgd werd met verwensingen en doodsbedreigingen, en in de pers zelfs gebrandmerkt werd als ‘superverspreider’. Wat volgens experts dus helemaal niet te bewijzen viel. Hij kon het virus evengoed zelf opgeraapt hebben in het tehuis waar hij zich als vrijwilliger inzette. Hij is ergotherapeut en heeft altijd ouderen en zieken willen helpen. Ook als sinterklaas dus. Tijdens het sintbezoek had hij nog geen enkel symptoom en volgde hij de toen geldende coronaregels. Maar in de daaropvolgende weken raakten honderddertig ouderen besmet en stierven er vierendertig. Een bus vol.”

‘Ik wilde met het verhaal van mijn moeder het schrille contrast tonen met wat er tijdens corona gebeurde’

Chris de Stoop

Waarom koos je ervoor het persoonlijke verhaal van je moeder door deze actualiteit heen te verweven?

“Ik wilde met het verhaal van mijn moeder, die gelukkig net vóór corona overleed, beschrijven hoe het is om in normale tijden in een woonzorgcentrum te wonen en daar op een natuurlijke manier te sterven. Dit om het schrille contrast te tonen met wat er tijdens corona gebeurde. Bewoners werden soms maandenlang opgesloten en moesten het met wat raambezoek stellen – een iconisch beeld voor die crisis, daarom heb ik het op het boekomslag gezet. Maar het allerergste, dat zei iedereen me, was dat ellendige sterven, in volstrekte eenzaamheid, zonder familie, soms zonder palliatieve zorg. Zonder afscheid, zonder fatsoenlijke begrafenis. Dat maakt dat duizenden nabestaanden nog met een onverwerkte rouw zitten die ze niet kunnen afsluiten, die aan hen blijft knagen, een open wond.”

Kun je Hemelrijk ook zien als een eerbetoon aan je moeder?

“Het is inderdaad een eerbetoon aan mijn moeder, die ook in het diepst van de dementie moeder bleef, bovenal mens, iemand die nog altijd bij ons hoort. Tot op het laatst bleef het leven, hoe weinig er ook van overschoot, welkom en waardevol. En haar sterven vertederde me. Maar het is ook een algemeen eerbetoon aan hen die zo leden onder corona in de verzorgingstehuizen én aan hen die zo voor hen zorgden. Alleen al in Nederland zijn daar minstens tienduizend mensen met corona gestorven, in vaak erbarmelijke omstandigheden. Dat is een falen dat nooit vergeten mag worden, en toch lijkt het nu al vergeten, toch wordt het nu al gebagatelliseerd.”

Hoe heb je het mantelzorgen voor je moeder ervaren?

“Mantelzorg is niet evident als je eigen kinderen nog niet het huis uit zijn terwijl je intens voor een stokoude moeder zorgt. De ‘sandwichgeneratie’ noemen ze ons. En zo voelden we ons soms. Gesandwicht. Maar ik ben erg blij dat ik het gedaan heb. Niets brengt je zo dicht bij je moeder als mantelzorg. Bovendien geeft het je de mogelijkheid om geleidelijk afscheid te nemen, én geeft het je de kans om van betekenis te zijn. Met veel moeilijke maar ook mooie momenten, hard en hartverscheurend, en vooral teder en intiem.”

Je schrijft gestaag door. Alweer een nieuw project op stapel?

“Er zit altijd wel een verhaal in mijn achterhoofd te rijpen maar zoals mijn literair idool Willem Elsschot schreef: ‘Tussen droom en daad staan wetten in de weg en praktische bezwaren, en ook weemoedigheid die niemand kan verklaren’. Zeker voor non-fictie hangt het vaak van allerlei externe factoren af of je een project kunt realiseren.”

Gratis lezen?

We mogen maar liefst 10 boeken van Chris weggeven. Beschrijf in de comments waarom jij Hemelrijk graag wil lezen. Wie weet ben jij binnenkort een van de gelukkigen en krijg je binnenkort een exemplaar thuisgestuurd! De actie loopt tot 5 mei!

Over het boek

In het hart van de Kempen, op de hei, breekt een helse tijd aan wanneer een zorgcentrum na het bezoek van de sint getroffen wordt door corona. De sint, mantelzorger voor zijn oude moeder, wordt als superverspreider bestempeld en is een moment lang wereldnieuws. Honderden verzorgingstehuizen kampten met grote uitbraken, duizenden bejaarden stierven als vliegen, maar dit waargebeurde verhaal van een mantelzorger roept nu indringende vragen op over wat er echt gaande was. Chris de Stoop, zelf jarenlang mantelzorger, met ook een coronadode onder zijn naasten, brengt een ingetogen maar aangrijpende kroniek van het drama, vermengd met zijn eigen familie-ervaringen. Een ontroerend, ontluisterend portret over mantelzorg, schuld en schaamte van binnenuit.

(Hemelrijk, De Bezige Bij, € 19,99)

Over de auteur

Chris de Stoop (1958) werd bekend als auteur van spraakmakende non-fictie, zoals zijn debuut Ze zijn zo lief, meneer (1992), over een bende vrouwenhandelaars. Zijn werk werd intussen bekroond met journalistieke en literaire prijzen. In 2015 verscheen zijn bestseller Dit is mijn hof, over de teloorgang van het boerenland, waarvoor De Stoop de Confituur Boekhandelsprijs kreeg toegekend. In 2018 publiceerde hij Wanneer het water breekt, een universeel, aangrijpend verhaal over de diepe breuk die migratie is. Het boek Daniel (2020), waarin De Stoop indringend en liefdevol verhaalt hoe een eenzaat een zondebok werd, stond op de shortlist van de Boekenbon Literatuurprijs 2021.