Dit is mijn leven

Te lang in een matige relatie blijven hangen. Wanneer zeg je: stop, zo niet verder? Misschien moet je daar wel eerst 50 voor worden. Assertiviteit, de een heeft het meer dan de ander. Maar het is nooit te laat om grenzen te stellen. Goed te durven voelen. Om de regie over je eigen leven te pakken.

“Ik vind mezelf soms zo stoer!” lacht Merel van Dijk (1970). “Terugkijkend had ik al jaren het gevoel dat het niet goed zat maar ik durfde er niet naar te handelen, ik durfde een scheiding nog niet aan. Ik verdiende niet zoveel en ik dacht dat het me nooit zou lukken om financieel mijn eigen boontjes te doppen. Bovendien, mijn ex was toch een aardige, lieve man? We hadden het best goed samen.” Uiteindelijk hakte ze twee jaar geleden de knoop door. “Het aparte was dat er een soort basisrust ontstond, ik weet niet hoe ik het anders kan omschrijven. Het was de juiste beslissing. En omdat ik die ene grote beslissing durfde te nemen, durfde ik alles wat daarna kwam óók.”

Pak de regie

Het heft in eigen handen nemen. Het klinkt zo logisch en eenvoudig. Ja natuurlijk leid je je eigen leven! Wie anders? Maar zo voor de hand ligt het niet voor veel mensen. Praktische bezwaren, ongeschreven regels en gewoontes, een tegenstribbelende omgeving of eigen onzekerheid: het kan er allemaal voor zorgen dat je afdwaalt van je eigen pad. “Het heft in eigen handen nemen – ik zeg liever dat je het leven leidt of gaat leiden dat voor jou klopt,” zegt coach Toky Janssen (1962). “We zijn gaandeweg ons leven gewend geraakt om vooral vanuit ons hoofd te leven, zonder de verbinding te zoeken met ons gevoel. Dat gaat op een gegeven moment wringen. Dan krijg je een onbestemd gevoel, er knaagt iets, vaak voel je dat in je buik.” Dat gevoel kun je lang negeren, sommige mensen wel een leven lang. Het vergt moed om tegen de stroom in een keuze voor jezelf te maken, vindt Janssen. “Maar als het lukt, geeft het kracht en vertrouwen in jezelf en je eigen oordeelsvermogen. En dat geeft je de moed om meer vanuit je gevoel te leven.”

Niet vertrouwen op je eigen gevoel is iets dat niet van de ene op de andere dag ontstaat. Dat heeft vaak zijn wortels in de vroege kinderjaren. ‘Het kan met de beste bedoelingen gebeuren dat mensen je een richting opsturen die eigenlijk niet bij je past,’ schrijft de Amerikaanse psychiater Abigail Brenner in Psychology Today. ‘Van al dan niet uitgesproken verwachtingen van ouders, grootouders, leerkrachten of andere mensen kan een kind in de war raken. De loyaliteit is groot, hij of zij is tenslotte ook afhankelijk van die volwassenen en houdt van hen. Als het kind voldoet aan die verwachtingen, krijgt het (meer) waardering. De eigen wensen of verlangens kunnen dan ondergesneeuwd raken. Dit is een patroon dat ook in de volwassenheid kan doorwerken, met partners, vrienden of collega’s.’

Het kan ook makkelijker zijn om maar met de stroom mee te gaan, om niet stil te staan en een andere kant op te gaan. ‘Je eigen weg gaan kan weerstand oproepen,’ schrijft Brenner. ‘Want als jij iets anders kiest, betekent dat dan dat de ander het verkeerd ziet? Als je moeder huisvrouw was maar jij wilt gaan studeren, betekent dat dan dat jij huisvrouw-zijn niet goed genoeg vindt?’

Nee natuurlijk niet. Brenner: ‘Het betekent alleen dat jij een ándere keuze maakt. Niet een betere of een slechtere maar een andere.’

Neem je niet zelf de regie over je leven, dan geef je daarmee anderen de mogelijkheid dat voor je te doen. ‘En dan is het niet meer jóuw leven maar leid je een leven hoe iemand anders vindt dat je het zou moeten doen.’

Ook stress, ziekte, het verlies van een dierbare of teveel bordjes in de lucht moeten houden kan je het gevoel geven dat je geen grip meer hebt op je leven. ‘Kijk naar waar je nog wél controle hebt of kunt hebben,’ aldus Brenner. ‘Kan iemand taken van je overnemen, kun je steun vinden bij vrienden, of zit het in iets anders, zou je je beter kunnen gaan voelen door bijvoorbeeld af en toe een blokje om te gaan? Ook als je echt geen invloed hebt op de situatie, heb je nog altijd invloed op hoe je ermee ómgaat. Dat kan soms alle verschil maken.’

Alarmbellen…

Maar hoe doe je dat dan, het heft in eigen handen nemen? Hoe weet je wat je echt wilt? “Neem de tijd om naar je gevoel te luisteren als je een beslissing moet nemen,” adviseert coach Janssen. “Je hoofd kan de plussen en minnen op een rij zetten maar als wat je voelt niet klopt met wat je denkt, moet je daar aandacht aan geven.”

Zelf ervaarde Janssen het toen ze flinke vermoeidheidsklachten kreeg. De cardioloog vond niets en zei dat ze ermee moest leren leven. “Maar ik wist gewoon dat er meer aan de hand was, het was geen ouderdom, drie maanden eerder was er nog niets aan de hand en nu kon ik maar tien minuten wandelen. Ik ben naar een cardioloog gegaan die gespecialiseerd was in het vrouwenhart – daar bleek inderdaad dat er iets was. Gelukkig kon ze er wel wat aan doen.” Waarmee Janssen zeker niet wil zeggen dat je deskundigheid altijd maar in twijfel moet trekken maar wanneer er bij jezelf alarmbellen afgaan, is het niet verkeerd je af te vragen waarom dat gebeurt.

Naar je gevoel luisteren hoeft natuurlijk lang niet altijd in drastische beslissingen te resulteren. Als je nu niet gelukkig bent in je huwelijk, hoef je niet meteen morgen een scheiding aan te vragen. “Wees niet te impulsief. Neem de tijd om te voelen wat je voelt,” zegt coach Toky Janssen. “Je eigen leven gaan leiden betekent niet dat je alle beslissingen in je eentje moet nemen. Je kunt ook in gesprek gaan, vertellen dat je je niet gelukkig voelt. Misschien heeft de ander hetzelfde en komen jullie er zo samen uit.”

PRODUCTIE & TEKST: MARJOLEIN VAN REST | BEELD PORTRETTEN: AISHA ZEIJP VELD, FRANK RUITER/LUMEN