Museumdirecteur Carmen Willems

‘Pas als je mensen kunt raken, zul je ze iets bijbrengen’

Zin redactie 1 september 2022

Elf jaar was het Koninklijk Museum voor Schone Kunsten Antwerpen (KMSKA) gesloten voor publiek. Volgende maand heropent het. Het 19de-eeuwse gebouw heeft een prachtige, nieuwe binnenjas gekregen en herbergt maar liefst zeven eeuwen kunst. Carmen Willems (1968) is er directeur. Wie is zij en wat is haar missie?

Vijf jaar staat ze nu aan het roer van het KMSKA. ‘Museum gesloten’, zo heeft ze het nooit helemaal gezien. Het KMSKA heeft in die periode elf miljoen bezoekers aangetikt. Want de collectie werd tijdelijk elders ter wereld getoond. “Onze collecties hebben in bruikleen over de hele wereld harten veroverd en waren onderdeel van tijdelijke tentoonstellingen. De eerste weken wist ik ook helemaal niet dat de collectie tijdens de renovatie nog in het gebouw bewaard werd. De regen kwam door het dak! Tot ik door de werfmeester werd rondgeleid in de werf. Het ene na het andere rek dat ik opentrok bevatte een meesterwerk. Al die schoonheid in zo’n lawaaierige bouwput raakte me. Het was een totaal irreële wereld.”

Het gaat om emotie

Alle inwoners van Antwerpen naar het museum krijgen is een extra uitdaging. Jong, oud, autochtoon en allochtoon. “Antwerpen is een stad met vele nationaliteiten. Hoe zorg je ervoor dat zij de trappen van het museum bewandelen? Hoe pak je dat aan? Wat komt op zaal en welke verhalen worden verteld? Om dat goed te kunnen bepalen, hebben we mede een testpubliek in het leven geroepen: De Schoonste Honderd. Deze doorsnede van de multiculturele samenleving test alles wat op zaal komt. Op een soortgelijke manier willen we de moeilijker bereikbare jeugd interesseren.

Ik weet zeker dat we dat voor elkaar kunnen krijgen door samenwerkingen met jongerenorganisaties aan te gaan. Jongeren van nu zijn de bezoekers van later. Je moet ze anders naar kunst laten kijken. Zo bieden we gelaagde informatie aan. Jongeren, en ook oudere generaties, hebben vaak weinig voorkennis. Kunsteducatie op school staat al jarenlang op een laag pitje. Maar je hoeft niet per se te weten dat Rubens een meester uit de 16de eeuw is om te kunnen genieten van kunst. Bezoekers hoeven niet weg te gaan met feiten- en datakennis. Het is leuk als ze er iets van opsteken maar uiteindelijk is het de emotie waar het om gaat. Pas als je mensen kunt raken, zul je ze iets bijbrengen. Achteraf zijn jongeren vaak verrast dat oude meesters in hun tijd al zo controversieel dachten. Dat je dit terugziet in hun werk. Zo ontstaat er een levendige discussie en interesse. In feite ben je als museum een leermachine maar niemand mag dat weten.”

Missie volbracht?

Na de opening valt ze vast en zeker in een diep gat. Missie volbracht? “Dan beginnen we pas. Samen met mijn team wil ik het museum internationaal op de kaart zetten. Mijn agenda staat het komende jaar vol. Ik ontvang prominente gasten, geef rondleidingen aan collega-directeuren, sponsors en pers. We maken continu tijdelijke tentoonstellingen, gaan samenwerkingen met theaters en dansensembles aan, en ga zo maar door. Het KMSKA is het grootste museum van Vlaanderen met de belangrijkste topcollectie. De collectie evenaart de collecties van het Rijksmuseum, het Louvre en het Prado maar dan kleiner. Of er nog een werk op mijn verlanglijstje staat? Ja, De Intrede van Christus te Brussel van Ensor, die nu in het J. Paul Getty Museum in Los Angeleshangt. Het schilderij hoort eigenlijk in onze collectie thuis. We hebben de grootste Ensor-collectie ter wereld. Maar die wens blijft waarschijnlijk een droom. Misschien kunnen we het werk eens tijdelijk tonen. Bij die gedachte word ik al blij.”

Het nieuwe KMSKA: blijven ontdekken

Architect Dikkie Scipio heeft het museumconcept teruggebracht naar het oorspronkelijke ontwerp en nieuw volume in een oud gebouw gecreëerd. Binnen is dan ook een nieuw museum gebouwd met houten vloeren, warme kleuren en natuurlijk licht. De zeven eeuwen oude collectie bestaande uit 650 werken van Vlaamse primitieven, expressionisten en beroemde meesters zoals Rubens, James Ensor en Rik Wouters, is thematisch opgebouwd en verdeeld in werken voor en na 1880. Het KMSKA heeft 2,4 kilometer aan gangen met kunst. 7750 werken staan in depot. De zalen worden symmetrisch opgevolgd. De werken na 1880 worden getoond in gedematerialiseerde en contrastrijke ruimtes met aandacht voor de werken. De grootste Ensor-collectie ter wereld is ondergebracht in één vleugel. De tuin van het museum is vrij toegankelijk voor de buurt.

Willems: “Ik heb een grote bewondering voor Dikkie Scipio. Met oog voor detail heeft ze een spectaculair gebouw in ere hersteld. Bezoekers weten niet wat ze zien! En dat geldt ook voor onze collectie. Mensen zullen blíjven ontdekken.130 meesterwerken zijn gerestaureerd. Werken die voorheen niet getoond konden worden omdat de schilderijen in zo’n slechte staat waren. De restaurateurs hebben een staaltje vakwerk geleverd. Fabuleus! En heel bijzonder: de grote werken van Rubens worden op zaal gerestaureerd. Net als bij De Nachtwacht in het Rijksmuseum. Het publiek kan meekijken.”

Het museum opent op 24 september a.s. KMSKA.be

14 tips voor gezellig & hip Antwerpen-Zuid
Deze wijk móet je ontdekken!

3x Lekker eten

De Thai Tamo serveert heerlijke curry’s en andere mooie gerechten. Te heet? Echt niet. De meeste gerechten zijn mild van smaak. Bij Tamo word je verrast door de bediening in Peaky-Blinders-outfit en de smaakvolle kleurrijke ruimte. Aanrader: reserveer een plekje op het kleine overdekte terras. Volkstraat 44, Tamorestaurant.com

De Italiaan Ristorante Da Vinci heeft een rijke authentieke keuken. Hier geniet je van handgemaakte pasta’s en brood en pizza’s uit eigen houtvuuroven. Hun gerechten zijn ware kunstwerkjes, en lekker. Verschansingstraat 1, Davinci-zuid.be

Gezonde wereldkeuken De onbewerkte exotische ingrediënten verwerkt in heerlijke ontbijtjes en lunches van Murni Pure Smile Food maken je gezonder en sterker. Heb je een allergie of ben je intolerant voor gluten of lactose, dan kun je hier prima terecht. Ook open voor diner. Leopold de Waelplaats 10, Murni.be

3x Smakelijke tussendoortjes

American pancakes Bij Stacks Pancakes smul je van de lekkerste pancakes met een vleugje Vlaamse finesse. Volkstraat 36, Stacks-pancakes.be

Frozen yoghurt Bij Moochie Yogurt IJssalon haal je frozen yoghurt gemaakt van 100 procent biologische yoghurt met 0 procent vet en weinig suiker. Gezonder dan traditioneel ijs! Je kunt bijna niet kiezen uit de vele toppings. Scheldestraat 77, Moochie.be

Overheerlijke taarten Voor hartige en zoete taarten moet je bij Patisserie Les tartes de Francoise zijn. In het atelier zie je hoe de taarten gemaakt worden. Volkstraat 8, Tartes.be

3x Wijnbar Plus

Local Wine Hero Bij het gezellige Tannin met Thaise sommelier Tawat zit het met de liefde voor wijn wel goed. Hij leerde het vak van zijn schoonvader. Mede-eigenaar William heeft een wijngaard in Portugal. Een hotspot om in je agenda te zetten. Volkstraat 50, Tannin.be

Kunst & Wijn Esprits des Vins en Esprit de l’Art treft u tegenover het KMSKA. De eigenaren zijn gepassioneerde kunst- en wijnverzamelaars. Hier vind je unieke wijnen. Leopold de Waelplaats 4, Espritsdevins.com

Trendy Hou je van wijn én lekker eten, dan ga je naar Patine, eveneens tegenover het KMSKA. Heerlijk voor een lunch of diner. Met een Kreeftavond op dinsdag, Steakavond op donderdag en Sunday Roast op de zondag. Leopold de Waelstraat 1, Gastro-by-mo.be

3x Mooie mode

Duurzaam Bij de keten Colorful Standard ontdek je een kleurrijke selectie duurzame kleding. Voor mannen en vrouwen.
Volkstraat 34, Colorfulstandard.com

Italiaanse maatpakken Zoekt je partner een exclusief Italiaans maatpak voor een bijzondere gelegenheid, dan zit je goed bij PM Eleganza Milanese. Massimo Pirrone wilde zijn maatkleding in gesofisticeerde look met andere stijlvolle mannen in België delen. En dat is gelukt! PM Elegana Milanese heeft een eigen atelier in Italië. Volkstraat 28, Pmeleganzamilanese.be

Minimalistisch & vrouwelijk Tussen de rekken van Baby Beluga tref je high fashion en nieuwe labels aan in een chique vrouwelijke look. Hier móet je even naar binnen lopen. Volkstraat 1-3, Babybelugastore.com

2x Cultuur happen

Cultureel Centrum In het Zuiderpershuis snuift jong en oud cultuur op: muziek, theater, comedy, expo, dans, films, festivals, lezingen of workshops. Je kunt er ook terecht voor groepsrondleidingen. Het gebouw heeft een ongekende historie. Als voormalige krachtcentrale voorzag het Zuiderpershuis de Antwerpse haven een eeuw lang van energie. Waalsekaai 14, Zuiderpershuis.be

Beeldkijken Het FOMU heeft een veelzijdige collectie foto’s van het prille begin tot vandaag. Internationale fotografen tonen hun werk in tijdelijke tentoonstellingen. Je kunt ook een rondleiding boeken. In de fraaie filmzalen zijn dagelijks filmvoorstellingen te zien. De collectie wisselt drie keer per jaar. Waalsekaai 47, Fomu.be

Tekst: Ingrid Spelt