Als je leven om een ommezwaai vraagt

Kies voor jezelf en kom gelukkiger uit de strijd

Zin redactie 5 januari 2023

Ga je het doen? Wordt 2023 het jaar waarin je een al langer sluimerende wens echt omzet in daden? Die scheiding doorzet, je baan opzegt, naar het buitenland verkast? Journalist Anne Elzinga (1958) heeft al een aantal keer een flinke ommezwaai gemaakt in haar leven en weet nu: onderneem actie en je wordt de held in je eigen levensverhaal.

Leuk idee, dacht ik, toen ik het thema van een artikel voor het januarinummer van Zin Magazine hoorde. Het begin van een nieuw jaar. Alles ligt nog open. Misschien is dit dan hét moment voor de koerswijziging waar je al langer over nadenkt. Maar dat is makkelijker gezegd dan gedaan. Hoe zorg je ervoor dat het je ook inderdaad gaat lukken en dat je het volhoudt? Hoe pak je het aan? Wie schakel je in voor hulp? Welke stappen moet je nemen? Ik stortte me op de literatuur en kwam een aantal interessante wetenschappelijke verandermodellen tegen. Ze onderscheiden allemaal verschillende fasen die je moet doorlopen om je doel te kunnen bereiken: van bewustwording via experimenteren en evalueren tot het uiteindelijk gewenste resultaat. Tot zover de theorie.

Nu nog even omzetten naar de praktijk. Om daar zicht op te krijgen maak ik een afspraak met Marjo Korrel (1955). Als interventiekundige begeleidt zij al jaren cliënten op weg naar verandering. Ik mail haar een goed gedocumenteerde vragenlijst en ga op pad om haar te interviewen.

Geen simpel stappenplan

En daar valt mijn hele opzet in duigen. Mijn vragen bevinden zich allemaal op ‘enkelslag leerniveau’, zegt Marjo. Ze blijven te veel aan de oppervlakte en raken niet de kern van wat er nodig is voor een fundamentele koerswijziging. Zo’n enkelslagbenadering werkt alleen bij simpele how-to-vragen als ‘hoe leer ik vloeiend Frans spreken?’ waarbij allang is uitgepuzzeld hoe je je doel bereikt. Marjo: “Je kunt dan van ‘hoe … (vul gewenste doel in)?’ in één rechte lijn naar de oplossingen en antwoorden. In hooguit een halfuur kun je mensen dan laten ontdekken hoe ze van hier naar daar komen. Helpt dat? Fijn, geniet ervan en ga door.

Maar voor ingewikkelder levensvragen en cruciale keuzes is meer nodig. Daarvoor moet je dieper gaan.” Je kúnt het wel op die simpele how-to-manier doen, maar dat levert geen wezenlijke verandering op. Neem de vraag ‘hoe kan ik snel afvallen?’ In een enkelslagbenadering stel je dan een simpel stappenplan op: eet minder, maak gezonde keuzes, let op je calorieën, beweeg en houd vol. Maar elke serielijner weet dat dat dus niet werkt. Ja even, maar daarna val je weer in je oude (eet-)valkuilen. Het overkomt meer mensen. Ouders die zich voornemen voortaan geen kritiek meer te leveren op de – in hun ogen onbegrijpelijke – keuzes van hun volwassen dochter en op het moment suprême toch weer hun mond niet kunnen houden. De echtgenoot die elke keer belooft meer rekening te houden met de wensen en plannen van zijn partner en een week later wéér zonder overleg afspraken maakt. Marjo: “Ik zie mensen zo vaak op cruciale momenten precies de andere kant opgaan dan ze wilden. Fascinerend vind ik dat. Hoe kán dat?”

Krakkemikkig gedrag

Om antwoord te krijgen op deze vraag ontwikkelde Marjo haar eigen visie op fundamentele veranderingsprocessen en bedacht daar haar eigen behandelmethoden bij. “Het probleem is dat mensen precies weten wat ze móeten doen maar dat vervolgens toch niet doen. En dat ontkennen,” zegt Marjo. Terug naar bovengenoemde serielijner. Die weet dondersgoed dat ze de gevulde koeken en patat had moeten laten staan en beter een appel en een gezonde salade had kunnen eten. Of, in coachingstermen: mensen weten echt wel wat effectief gedrag is maar af en toe doen ze krakkemikkig en vertonen ze ineffectief gedrag. “Ik roep dan niet ‘foei, fout!’” zegt Marjo, “maar ik ga onderzoeken welke waardevolle informatie er achter dat ineffectieve gedrag zit.

Want mensen doen niet voor niks exact het tegenovergestelde van wat ze zouden moeten doen. Ik kijk naar de laag eronder. Vraag me af hoe het komt dat het probleem blijft bestaan, wat het aandeel van de cliënt daarin is en wat nu echt om aandacht vraagt.” Dat is de dubbelslag die Marjo zo mist in mijn simplistische vragen. Dat is de dubbelslag die Jaap nodig heeft om zich – na een aantal omwegen – uiteindelijk te kunnen richten op de kern van zijn probleem. Jaap volgt allerlei cursussen en trainingsprogramma’s omdat hij zijn werk niet op tijd afkrijgt en zijn collega’s zich ergeren aan al zijn niet nagekomen beloftes. Na een assertiviteitscursus leert hij beter ‘nee’ zeggen maar schiet hij te ver door in zijn assertieve gedrag. Een workshop over emotionele intelligentie leert hem meer aandacht te schenken aan zijn persoonlijke relaties op kantoor maar nog steeds….

T EKS T: ANNE ELZINGA | BEELD: ROSA SNI JDERS