Marathonschaatser Jessica Merkens:

Boeken over de Elfstedentocht zijn er genoeg. Maar niet over de talloze vrouwen die hem óók reden. Marathonschaatser en sportjournalist Jessica Merkens (1991) hijst deze vrouwen op het podium en schreef een typisch ‘jongensboek’ over ze. Op eigen houtje gaat over alle stoere schaatsvrouwen van 1890 tot nu.

Je schaatst marathons op topniveau én je bent sportjournalist. Hoe weet je dat te combineren?

“Ik werk als freelancer waardoor ik mijn tijd flexibel kan indelen. Dat is een groot voordeel! Als buiten de zon schijnt, kan ik mijn fietstraining doen en werk ik ’s avonds iets langer door. Daarnaast is eigenlijk bijna het hele vrouwenpeloton – in tegenstelling tot de mannen – ‘amateur’: we verdienen geen salaris met het marathonschaatsen dus iedereen – behalve het team van schaatsster Irene Schouten – studeert of werkt ernaast.”

Hoe en wanneer is jouw liefde voor schaatsen en de Elfstedentocht begonnen?

“Schaatsen hoorde bij de opvoeding, mijn broertje, zusje en ik zijn allemaal vroeg op schaatsles gegaan. Ik vond het eigenlijk meteen leuk. Mijn eerste schaatservaring was op de Kromme Rijn in 1996, ik was 5 jaar oud. Ik wilde meteen zo hard mogelijk gaan en droomde er als klein meisje al van om ‘topschaatser’ te worden. En als marathonschaatser is de Elfstedentocht de mooiste wedstrijd die er is. Als ‘ie ooit nog komt…”

En hoe kwam je op het idee de schaatsvrouwen van de Tocht der Tochten uit het verleden een podium te geven?

“Er zijn al heel veel boeken geschreven over de Elfstedentocht. Maar de vrouwen zijn eigenlijk altijd onderbelicht gebleven. Ik wilde dat omdraaien. Een jongensboek, maar dan met stoere schaatsvrouwen.”

Wie is jouw grote heldin (geworden) en waarom?

“Dat zijn er meerdere… Maar vooral Stien Kaiser maakte veel indruk op mij. Zij reed mee in de Hel van ’63 maar haalde de finish door de barre omstandigheden niet. Later werd ze wereld- en olympisch kampioen. Ze moest haar hele carrière tegen vooroordelen opboksen. Dat ze ‘te oud’ was voor topsport, dat ze beter huisvrouw kon worden… Ze ging stug door zonder steun, en behaalde zo de mooiste prijzen. Ik vond haar een enorm indrukwekkende persoonlijkheid. Haar overlijden vorig jaar raakte me ook erg.”

In Op eigen houtje zet je behalve de Nederlandse schaatsgeschiedenis ook de emancipatie in de sport centraal. In hoeverre zijn die twee met elkaar verweven?

“Er is lang gedacht dat vrouwen niet gemaakt waren voor duursport. Het zou de gezondheid schaden, slecht zijn voor de vruchtbaarheid en allemaal dat soort opvattingen. Ik vond zelfs een Volkskrantartikel uit de jaren 70 waarin werd getwijfeld of vrouwen de ‘psychische moed’ wel konden opbrengen om te demarreren… Het duurde tot in de jaren 80 voordat vrouwen aan de Elfstedentochtwedstrijd mee mochten doen. Terwijl ze eigenlijk vanaf het begin af aan wel aan de toertocht mee mochten doen, en wel degelijk bewezen hadden óók tweehonderd kilometer te kunnen schaatsen.”

En hoe staat het er nu voor, qua emancipatie (in de sport), vind jij?

“Het is nu een stuk beter. Er is een groot vrouwenpeloton, we hebben een mooi wedstrijdprogramma en onze belangrijke wedstrijden worden door NOS uitgezonden of samengevat. Toch zijn er nog steeds verschillen. Een groot gedeelte van het mannenpeloton is professional, zij krijgen salaris en kunnen voor de sport leven. Bij de vrouwen is dat helemaal niet het geval. Hoogstens een vergoeding voor je onkosten. Ook wordt van onze belangrijkste wedstrijd, de Alternatieve Elfstedentocht, alleen de laatste minuut (de eindsprint) uitgezonden. Terwijl er bij de mannen een lange samenvatting van wordt gemaakt. Veel mensen weten eigenlijk niet eens dat wij óók 200 kilometer schaatsen.”

Eindelijk zal bij de eerstvolgende Elfstedentocht voor het eerst een officiële vrouwenwedstrijd verreden worden. Maar de Elfstedentocht, gaat die er ooit nog komen, denk je? Hoe hou je het vuur en de passie ondertussen brandend?

“Ik blijf altijd hopen. Zoals veel mensen in onze sport zeggen: de volgende Elfstedentocht komt elke dag een dag dichterbij.”

Wat hoop je met je boek te bereiken bij de lezers? En denk je dat naast vrouwen ook mannen het zullen lezen?

“Ik wil vooral de schaatsheldinnen een podium geven en hun verhaal bij een groter publiek verspreiden. Ook hoop ik op meer begrip voor de positie van vrouwen in de topsport – niet alleen in het schaatsen. Voor het feit dat het een hele lange weg is naar gelijkwaardigheid en dat deze nog steeds niet helemaal genomen is. Ik denk zeker dat mannen het boek ook zullen lezen, het is ook gewoon een heel mooi boek met mooie schaatsverhalen en veel schaatsgeschiedenis.”

Je maakt de Elfsteden Podcast. Kun je daar iets over vertellen?

“In de Elfsteden Podcast interview ik mensen over hun Elfstedentocht. Wedstrijd- en toerrijders. Omdat ik ‘m zelf nooit heb ervaren ben ik heel benieuwd hoe mensen deze hebben beleefd. Ook de vrouwen die ik voor mijn boek heb geïnterviewd komen aan bod. Betty Westerveld, Stien Kaiser, Lenie van der Hoorn, Klasina Seinstra. Mensen kunnen de podcast vinden in alle afluisterapps, zoals Spotify en Apple Podcasts.”

Kunnen we in de toekomst nog meer boeken van je verwachten?

“Jazeker, dat hoop ik wel! Ik vond het enorm leuk om te doen.”

Win met Zin

We geven 3 boeken van Jessica weg. Vul het formulier hieronder in om kans te maken.

Over het boek

Al tien jaar rijdt marathonschaatser Jessica Merkens in het landelijke vrouwenpeloton waarbij ze meerdere keren op het podium stond en vijf keer bij de Alternatieve Elfstedentocht op de Weissensee over de eindstreep ging. Maar de echte Elfstedentocht, die reed ze nog nooit. Het verlangen is groot omdat er de eerstvolgende keer voor het eerst een officiële vrouwenwedstrijd verreden wordt. De kans erop wordt echter elke winter kleiner.

Nieuwsgierig naar waar haar eigen fascinatie voor schaatsen en de Elfstedentocht vandaan komt, gaat ze op zoek naar de geschiedenis van vrouwen in de Tocht der Tochten. Het leidt haar naar het einde van de 19de eeuw en ze stuit op de ongelooflijke verhalen van haar voorgangsters. Zij gingen niet alleen de strijd aan met de vermoeidheid en de elementen, maar ook met vooroordelen en de verwachtingen die de maatschappij van hen had. Het resultaat is een bloemlezing van de avonturen van echte schaatsheldinnen waarin Jessica Merkens de Nederlandse schaatshistorie van vrouwen en de emancipatie in de sport vervlecht.

(Op eigen houtje, Ambo Anthos, € 22,99)

Over de schrijver

Jessica Merkens (1991) is marathonschaatser en sport- en onderzoeksjournalist. Ze woont in Utrecht. Ze schaatst sinds 2011 marathons op het hoogste niveau en behaalde meerdere podiumplekken. Ze schreef over sport en schaatsen voor o.a. Reporter Radio, NRC en de Volkskrant. Ook is ze de maker van de Elfsteden Podcast.

.