Je staat niet alleen

Je komt het overal tegen, uitspraken als: blijf bij jezelf, vertrouw op jezelf, vaar op je innerlijke kompas. Juist in deze ingewikkelde tijd en maatschappij vol ontregelende gebeurtenissen kan het helpen om bewust bij jezelf te rade te gaan en steun bij jezelf te vinden. Maar waarom en hoe doe je dat? En hoe belangrijk zijn anderen daarbij?

Welk zelfhulpboek je er ook bij pakt, de conclusie komt altijd min of meer hier op neer: ken jezelf, zorg voor jezelf. Dat leidt tot tevredenheid, helderheid, autonomie, vervulling en rust. En dat merk je vervolgens in je werk, je relatie, in relatie tot anderen. Kortom: het maakt alles beter. Aan de andere kant hoor je dat veel complexe zaken die nu aan de hand zijn in de samenleving samenhangen met de individualisering van diezelfde samenleving: het ik, ik en nog eens ik. Het knaagt aan de fundamenten van onze maatschappij. Hoe valt dat met elkaar te rijmen? Kennelijk is jezelf belangrijk vinden niet per definitie een zegen voor iedereen. En vraagt jezelf op nummer één zetten om een nuancering.

Onze vrijheid is nog nooit zo groot geweest. Toch ervaren we dat niet zo

De omstandigheden

Begrip hebben voor jezelf hangt samen met de omstandigheden die je gevormd hebben én die waarin je je nu bevindt. Je zou kunnen zeggen: begrip hebben voor jezelf is begrip hebben voor de wereld om je heen. In december meldde het Trimbos-instituut – kennisinstituut voor mentale gezondheid, alcohol, tabak en drugs – dat het aantal volwassenen met een angststoornis, depressieve stoornis of stoornis in het gebruik van alcohol en drugs in de afgelopen twaalf jaar sterk is gestegen. Mogelijke oorzaken: de toenemende maatschappelijke zorgen, prestatiedruk, de individualisering van de maatschappij en de inkomensverschillen die steeds groter worden.

Ofwel: onze mentale gezondheid vraagt blijvende aandacht. Als je ervan uitgaat dat je allereerst zelf verantwoordelijk bent voor je mentale gezondheid, al was het maar om vast te stellen dat je hulp nodigt hebt, zou je kunnen zeggen: het is essentieel jezelf belangrijk te vinden. Dat is namelijk óók in het belang van de samenleving: weet waar je last van hebt, wat je zou kunnen helpen en wanneer, waar en hoe je om hulp moet vragen. En misschien nog het belangrijkste: heb de wil om jezelf te helpen en het vertrouwen in jezelf dat verbetering mogelijk is. Daaruit volgt haast vanzelf: heb er vertrouwen in dat er mensen zijn die je willen en kunnen helpen. Daarover later meer. Maar hoe zit het dan met die individualisering van de maatschappij als oorzaak voor zoveel kopzorgen?

Vrijheid en eenzaamheid

Onze vrijheid is nog nooit zo groot geweest. Toch ervaren we dat niet zo. In september publiceerde het CBS nieuwe cijfers waaruit blijkt dat het aantal mensen dat zich emotioneel eenzaam voelt opnieuw is gestegen. Mensen missen het gevoel van erbij horen, van verbinding. Dan is de stap naar een gevoel van ‘ik doe er niet toe’ niet zo groot. Met die individualisering in gedachten is dit niet verrassend. We moeten onszelf zien te motiveren; het moet allemaal zoveel meer uit onszelf komen. De groep of de leer geeft ons geen grenzen meer, die moeten we zelf gaan bepalen. En dat is niet makkelijk.

We waren ook nog nooit zo rijk – ondanks de groeiende kloof in inkomens en ondanks de groeiende individuele armoede. We hadden nog nooit zoveel mogelijkheden, we hadden nooit eerder zoveel te willen. Als je dat met een andere bril leest, zou je ook kunnen zeggen: we hadden het nooit eerder zo druk met het managen van wat we allemaal moeten, willen en al hébben. Dat geldt voor ons als individu maar bijvoorbeeld ook voor de overheid. De maatschappelijke thema’s worden steeds gecompliceerder. We kunnen en willen veel, en dat lijkt ons een beetje te overspoelen.

Technologische ontwikkelingen

De digitalisering van de samenleving is van grote invloed op ons leven. Daarvoor wordt veel van ons lerend vermogen gevraagd, en van ons aanpassingsvermogen. Je moet méé in die vaart, anders mis je de boot. Je moet je weg vinden in een dynamische technologische wereld terwijl het nieuwe vaak juist afschrikt. Futurist Peter Joosten nuanceert: “Het is niet zo zwart-wit. Toiletten en kleren zijn ook een vorm van technologie waar we nu heel blij mee zijn. Je moet het per geval bekijken en beoordelen.”

TEKST: MANON WIGNY

Meer lezen?

Dit verhaal helemaal lezen? Dat kan, in Zin 2. Dit nummer ligt niet meer in in de winkel. Maar bestellen kan nog wel, via deze link.