Bert Wagendorp:

Het onderwerp van De memoires van Abel Sikkink is niet bepaald licht te noemen: de scheepsramp met de Phoenix in 1847. Toch wilde schrijver en journalist Bert Wagendorp (1956) met Kalle, deel twee in de serie van vier, ‘geen diep-ernstig humorloos boek schrijven’. En daar is hij bijzonder goed in geslaagd.

Vorig jaar verscheen Phoenix, nu is daar Kalle en er volgt nog een derde roman. Tezamen vormen de boeken De memoires van Abel Sikkink. Wist je vooraf dat het verhaal dat je wilde vertellen om drie afzonderlijke boeken vroeg? En zijn ze afzonderlijk te lezen?

“Het is nog erger: het worden er vier! Ik ben ooit uitgegaan van één roman over het leven van Abel Sikkink. Maar daarin gebeurde zo veel, en hij wordt zo oud – namelijk 104 – dat dat een boek van 1500 pagina’s zou zijn geworden. Dit tweede deel speelt tijdens de Burgeroorlog en aan het eind is Abel nog maar 26. Ja, het tweede deel, Kalle, laat zich ook prima afzonderlijk lezen. Maar het wordt rijker wanneer je Phoenix ook kent. Er lopen lijntjes tussen de twee boeken.”

Je vierluik is gebaseerd op de waargebeurde ramp met stoomboot de Phoenix vol Achterhoekse emigranten op weg naar Amerika in 1847. Hoe kwam je op het idee rond dit gegeven een boekenserie op te zetten? Deed je veel research?

“Ik kende het verhaal van de Phoenix uit mijn jeugd in de Achterhoek. Pas toen ik het idee kreeg van het kleine jongetje dat opeens helemaal alleen is in een vreemde wereld, begon het verhaal voor mij vorm te krijgen. Ik heb heel erg veel research gedaan: naast mijn laptop staat een lange rij boeken en ik heb dagenlang over het internet gezworven. Ik doe de meeste research terwijl ik aan het schrijven ben, ik weet vooraf nooit precies waar het verhaal me zal brengen.”

Hoofdpersoon Abel is een fictief personage. Zijn ouders verdronken, hij overleefde de ramp als 9-jarige. Hoe heb je feiten en fictie met elkaar weten te vermengen? Zijn er meer feiten dan de welbewuste brand waaraan je vast hebt willen houden?

“Ik heb me binnen het hele fictieve verhaal van Abel en zijn vriend Kalle gehouden aan de historische context. De krant De Sheboygan Nieuwsbode, waar Abel zijn journalistieke loopbaan begint, heeft echt bestaan. De hoofdredacteur Jacob Quintus ook. Mienette van der Chijs is historisch en kwam langs in Sheboygan. De hele New Yorkse krantenscene heb ik zoveel mogelijk naar waarheid getekend, de stamkroeg van Abel en Kalle, Pfaff’s, bestond. De beroemde dichter Walt Whitman was daar stamgast, dus is hij in mijn boek ook stamgast. Aan de hoofdredacteur van de New York Herald, James Gordon Bennett, hoefde ik niks te verzinnen, die was van zichzelf kleurrijk genoeg.

Voor dit deel stond het kader vast: de Burgeroorlog, de slag bij Shiloh en die bij Gettysburg. Het was de eerste oorlog die op grote schaal werd verslagen door de kranten, de eerste moderne mediaoorlog.”

Waren er destijds onder de overlevenden ook kinderen?

“Het aantal slachtoffers van de ramp wordt meestal geschat op meer dan tweehonderd – er waren 25 overlevenden. Onder hen waren ook kinderen ja, maar in hen heb ik me verder niet verdiept.”

De toedracht van de scheepsramp schijnt nooit helemaal opgehelderd te zijn. Heb jij voor jezelf een theorie uitgedokterd?

“Er is redelijk veel over de toedracht van de ramp bekend. Bijvoorbeeld dat het schip veel te vol zat en dat het te zwaar was beladen. Een deel van de bemanning was vlak voor de ketels ontploften aan land geweest en was vermoedelijk dronken. Ondanks waarschuwingen bleef de machinist doorgaan met het opvoeren van de druk in de ketels. Er is in 1847 een rapport verschenen over de ramp dat daarna in een diepe la verdween. Ik heb het teruggevonden in de bibliotheek van Harvard. Zoals ik het nu in mijn hoofd heb, gaat het allerlaatste hoofdstuk van De Memoires van Abel Sikkink daarover.”

Kalle is Abels beste vriend, ze werken ook samen: Abel als verslaggever, Kalle als fotograaf. Samen doen ze verslag van de Amerikaanse Burgeroorlog. Welke rol speelt deze vriendschap in de roman en welke functie heeft deze in het leven van Abel?

“Abel en Kalle kennen elkaar al vanaf de tijd dat ze kleuters waren in de Achterhoek. Als Abel als enige van zijn familie de ramp overleeft, ziet hij Kalle als zijn broer. De vriendschap tussen hem en Kalle is diep en hecht. Ze zijn een twee-eenheid, en wanneer Kalle fotograaf is geworden – een beroep dat in die jaren nog in de kinderschoenen stond – en Abel journalist, vormen ze een duo dat getuige is van de actualiteit van hun tijd, bijvoorbeeld van de Burgeroorlog. Zij zien wat er gebeurt en hebben het daar met elkaar over: wat is nieuws? Wat is een goed verhaal? Heeft de journalist een morele rol of bedrijft hij entertainment? Vragen over de journalistiek die van alle tijden zijn, ook nu nog.”

Je staat erom bekend tragedie en grote thema’s toch een zekere luchtigheid mee te geven. Ook in Phoenix en zeker in Kalle. Hoe doe je dat?

“In elk leven wordt ernst vermengd met luchtigheid, heb je de traan en de lach, dus in dat van Abel en Kalle ook. Ik denk dat het een niet zonder het ander kan, anders word je gek. Abel is de Achterhoeker die de dingen van nature al relativeert. Kalle heeft daar, blijkt in Kalle, meer moeite mee, maar hij heeft in wezen een optimistisch karakter. En het zijn natuurlijk twee jonge honden, die ondanks alles speels in het leven staan. Dat kwam mooi uit, want ik wilde geen diep-ernstig humorloos boek schrijven. Ik wil dat de lezer er plezier aan beleeft.”

In Phoenix verhaalt een oude Abel over zichzelf als (opgroeiend) kind, in Kalle is Abel (jong)volwassen. Wat mogen we verwachten voor deel drie? En deel vier?

“Ik ben net begonnen aan deel drie en Abel is nog steeds jong. Het deel begint met de allereerste cruise ooit, die van de Quaker City in 1867, vanuit New York naar Europa. Met aan boord allemaal rijke Amerikanen. Plus de schrijver Mark Twain. Allemaal waargebeurd. Abel Sikkink is een van de passagiers. Wat er daarna gebeurt weet ik nog niet, dat zal moeten blijken. Van deel vier weet ik alleen dat het in Parijs speelt, waar de New York Herald in 1885 met de Paris Herald begon, de latere Herald Tribune. Abel gaat in Parijs werken, ik verheug me nu al op de mogelijkheden die dat biedt.”

Voor wanneer staan deel drie en deel vier van De memoires van Abel Sikkink op de planning? En schrijf je al aan deel drie?

“Ik hoop dat deel drie in het voorjaar van 2024 verschijnt, deel vier volgt een jaar later. Ja, ik ben wel al bezig maar alleen in mijn hoofd. Ik weet wat ik in deel drie ga doen en hoe het opent, veel verder ben ik nog niet. Maar dat ik inmiddels een plattegrond van Parijs 1870 aan mijn muur heb gehangen, verklapt misschien iets… Boeken ontstaan bij mij tijdens het schrijven, dus het is voor mij even spannend als voor de lezer wat er gaat gebeuren. In elk geval loopt het boek van 1866 tot 1885, tijdens de Gilded Age in de VS en de commune in Parijs.”

Je vierluik is een omvangrijk project. Waar verheug je je op als deze is voltooid?

“Op een mooi rijtje boeken in de kast en op een roman die speelt in de 21ste eeuw.”

Win met Zin

Nieuwsgierig? Wij mogen 3 boeken weggeven. Kansje wagen? Deel je contactgegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 3 mei.

Over het boek

Het is september 1861 en Abel Sikkink en zijn beste vriend Kalle komen aan in Cairo, Illinois. De Amerikaanse Burgeroorlog is losgebarsten, Abel doet verslag voor zijn krant, de New York Herald, Kalle, intussen een gevierd fotograaf, legt de gebeurtenissen vast in beelden. Met hun fotowagen trekken de twee jongemannen door het Westen van Amerika, van veldslag naar veldslag. Intussen blijft Abel zoeken naar de waarheid achter de ramp met het vergane schip de Phoenix en wordt het lot van zijn vermeende dode broertje Antonie steeds raadselachtiger. In dit tweede deel van De memoires van Abel Sikkink wisselen liefde, dood en drama elkaar af – maar is de humor nooit ver weg. Tegen de achtergrond van een verscheurd Amerika neemt Bert Wagendorp je mee naar de New Yorkse theaterwereld van 1864, de hospitaaltenten aan het front en naar de Herald van de cynische krantentycoon James Gordon Bennett.

(Kalle, Pluim, € 26,99)

Over de schrijver

Bert Wagendorp (1956) schrijft sinds 2001 columns voor de Volkskrant. Zijn debuutroman, De proloog, verscheen in 1995. In 2013 brak hij door met Ventoux, dat twee jaar later werd verfilmd. Hierna schreef hij met zijn dochter Hannah het Vader & Dochterboek. Ferrara, het vervolg op Ventoux, verscheen in het voorjaar van 2019. In 2022 verscheen Phoenix, het eerste deel van De memoires van Abel Sikkink.

Interview: Daniëlle Bronsgeest. Beeld: Marcel Krijgsman

De beste artikelen in je mailbox? Meld je aan voor de nieuwsbrief.