Je familiegeschiedenis schrijven, zo doe je dat

In Alma’s dochters traceert Jutta Chorus op meeslepende wijze de vrouwelijke lijn in een familiegeschiedenis. Aan de hand van brieven, dagboeken, foto’s en gesprekken leren we de inspirerende vrouwen uit deze familie van nabij kennen, en komen we erachter waarom zij al die jaren in de schaduw verbleven: ze waren geen mannen.

Wil jij de geschiedenis van jouw familie vertellen? Jutta Chorus geeft tips en methodes die zij gebruikte tijdens het schrijven van Alma’s dochters. Zo kun jij ook aan de slag.

1. Alma’s dochters begon met een gesprek dat Jutta Chorus had met Lili Veenman over haar betovergrootvader, Anton Berkhout. Binnen vijf minuten ging het over zijn echtgenote die hij adoreerde, Alma Bimmermann. Vervolgens haalde Lili een verstoft Air France-koffertje erbij, vol foto’s, dag- en brievenboeken en knipsels van Alma en haar (achterklein)dochters. Jutta was verkocht, en begon haar onderzoek.
   Zo nabij kan het begin van je onderzoek dus liggen. Heb je een oma, oudoom of -tante die over het verleden kan vertellen? Mogelijk heeft dit familielid ook oude spullen en documenten thuis liggen. Elke foto, elk boodschappenbriefje en elke kleine gekrabbelde boodschap kan van waarde zijn voor je onderzoek; de namen krijgen een persoonlijkheid, de foto’s vertellen een verhaal. Daarnaast kun je met dit soort documenten de mondelinge verhalen en familiekronieken die zijn nagelaten, verifiëren.

Voor Jutta Chorus vormde een receptenbriefje van een dokter het begin van het verhaal van Sylvia Brandts Buys, een van de vrouwen uit Alma’s dochters. Daarop stond: ‘Daag. Het is zoo geloof ik wel het beste – ook voor jou. Neem me maar niet kwalijk wat ik je allemaal heb aangedaan. Slaap lekker, je ouwe idioot.’ Het was het laatste briefje van Lili’s vader aan haar moeder, daarmee waren ze gescheiden.

Het vinden van dit soort documenten bij familieleden kan cruciaal zijn, want de recente geschiedenis is soms lastig te onderzoeken. Pas honderd jaar na overlijden wordt persoonsinformatie in de archieven openbaar gemaakt.

• Het menselijk geheugen is niet perfect. Is de informatie die je hebt gevonden uit verhalen, brieven en dagboeken betrouwbaar? Zijn de dingen wel gegaan zoals ze zijn opgeschreven of verteld? Er zijn handige tools waarmee je de informatie die je vindt, kunt controleren:
• Begin thuis met Delpher. In Delpher vind je miljoenen historische kranten, boeken en tijdschriften uit de collecties van bibliotheken, archieven en wetenschappelijke instellingen. Je kunt alle digitaliseerde teksten gratis, woord voor woord doorzoeken, zonder dat je daarvoor een account nodig hebt. Krantenberichten kunnen enorm gedetailleerde informatie bevatten, trouwerijen werden vrijwel altijd in de krant gepubliceerd, maar ook geboortes van kinderen bijvoorbeeld. Ook Jutta Chorus kon via Delpher de verhalen van Lili, evenals de brieven, foto’s en dagboeken uit het koffertje, controleren op hun nauwkeurigheid. Klopte de trouwdatum van Alma en haar latere echtgenoot Anton Berkhout bijvoorbeeld wel met wat Lili vertelde? Aan de hand van Delpher heeft Jutta een tijdlijn weten te maken van Alma’s werdegang in Indonesië.

• Overweeg ook een bezoek te brengen aan gemeentearchieven als je weet waar je voorouders hebben geleefd. Sommige gemeentearchieven bieden hulp bij familieonderzoek (zoals de gemeente Amsterdam). Als je al iets meer weet over je familiegeschiedenis kan de KB (Koninklijke Bibliotheek) ook helpen. Zij hebben veel bronnen gedigitaliseerd.
• Het CBG (Centrum voor familiegeschiedenis) heeft een archief met bronnen van 600 families in Nederland. De documenten die opgeslagen liggen in het CBG zijn echter niet gratis beschikbaar. Als hier een familiearchief van je familie wordt bewaard, kan het de moeite waard zijn hiervoor te betalen. Er kunnen ook dagboeken, foto’s en brieven liggen die niet meer in het bezit zijn van de familie, en daarom cruciaal zijn voor je onderzoek.

• Bedenk hoe je je familiegeschiedenis wilt vastleggen. In de vorm van een kroniek is de meest gangbare manier, maar heb je weleens gedacht aan videobeelden of een podcast? Je kunt het jezelf zo makkelijk of moeilijk maken als je wilt, zo groot of zo klein. Begin dichtbij jezelf en probeer direct zo veel mogelijk te noteren. Eerst materiaal verzamelen, dan nadenken over de geschikte vorm.

Vier generaties vrouwen, met Anton Berkhout en Ad Veenman.

Elly Brandts Buys reisde als model en fotograaf door heel Europa.

Sylvia Brandts Buys op de redactie van de Haagse Post (tegenwoordig HP/De Tijd), die in de jaren ’50 en ’60 het deftige, burgerlijke blad veranderde in een lichtvoetig, stijlvol onderkomen voor vrijdenkers en schrijftalenten.

De beste artikelen in je mailbox? Meld je aan voor de nieuwsbrief.