Marente de Moor over De schoft
‘Alleen de verbeelding kan ons redden van harde feiten en rigide meningen’
Waarom oogsten vrouwen pas bewondering als ze lijdend en strijdend ten ondergaan voor hun idealen? Dat vroeg schrijver Marente de Moor (1972) zich af toen ze zich verdiepte in verhalen over vrouwen uit de geschiedenis die zich offerden voor het hoge. In haar nieuwste roman De schoft staat een groep bevlogen vrouwen aan het roer van een schip vluchtelingen.
Je schreef historische romans. De schoft behelst daarentegen een bijzonder actueel thema: vluchtelingen in een boot op zee. Polarisatie ook. Was er een directe aanleiding voor deze roman?
“Ik heb zeven boeken geschreven waarvan vijf romans, en slechts twee daarvan spelen zich af in het verleden. Een van die twee, Roundhay, tuinscène, betreft ook nog eens een historische blauwdruk van de actualiteit: die gaat over het leven in tijden van grote technologische vooruitgang, zoals de onze. De rest van mijn werk ontrolt zich allemaal in het hier en nu, waar ik altijd de aanleiding vind, of ik nu besluit om het verhaal in het verleden te laten afspelen of niet.”
Je koos voor mannen als vluchtelingen op het schip en als leiding vrouwen. Dat is vast geen toeval?
“Behalve dat de meeste vluchtelingen op de middellandse zee hoofdzakelijk mannen zijn en de kapitein is gemodelleerd naar een bekende activiste van zo’n reddingsschip, speelt het zich af op de Middellandse zee. Een gebied dat al eeuwen het toneel is van mythische vrouwelijke bevlogenheid. Dat fenomeen wilde ik onderzoeken – de vluchtelingencrisis was een dramatisch decor waar ik het scherp tegen kon aftekenen.”
Journalist Tom Wilenski vaart mee op het schip, moet een reportage maken voor de krant die hem drie jaar eerder wegens een discriminerende instelling juist had afgeserveerd. Waarom vraagt de krant dan toch juist hem?
“Wilenski kijkt hooguit met een kritische blik naar de gevolgen van massamigratie in Europa. De vraag die jij stelt, stelt hij zichzelf ook! Al snel vreest hij, een tikje paranoïde, dat hij in de val is gelokt. Dat zijn oude werkgever hem het drama van de vluchtelingencrisis aan den lijve wil laten voelen zodat hij er niet meer onbevangen kritisch over kan blijven denken.”
Tom is een gefrustreerde blanke man, de vrouwelijke leiding van het schip activistisch linksig, en de vluchtelingen zijn zelfverzekerde moslimmannen. Drie uitersten, zo lijkt het. En niemand kan van het schip af. Wilde je onderzoeken wat er dan zou gebeuren? En in hoeverre moest je daarvoor je fantasie inzetten (of heb je ook onderzoek gedaan naar de uitwerking van een dergelijke situatie)?
“Ook voor deze roman heb ik onderzoek verricht, in schrift en ter plaatse, heb ik betrokkenen gesproken. Voor Tom hoefde ik niet ver te zoeken; ik ben even oud als hij, werkte jarenlang als opiniejournalist en verbaas me regelmatig over het mijnenveld van gevoeligheden dat het publieke debat is geworden. Dat de meeste vluchtelingen uit een masculiene cultuur komen, mag geen nieuws zijn. Maar de discrepantie tussen hun opvattingen en die van goedbedoelende hulpverleners viel mij al twintig jaar geleden op, toen ik veel in migrantenkringen uit het voormalige Oostblok verkeerde. Het personage van de kapitein, Aga, heb ik gemodelleerd naar een bekende activiste van zo’n reddingsschip. Wat me opviel, was dat haar bevlogenheid niet beperkt bleef bij haar goede daden op zee: er moet een wereldrevolutie komen, alles moet op de schop.”
Je zet Tom bepaald niet eendimensionaal neer. Sterker nog: gaandeweg de reis ontwikkelt hij zich. In welk opzicht verwijst de titel van de roman, De schoft, dan toch naar hem?
“Die titel is natuurlijk een vraag voor de lezer. Tom wordt door veel vrouwen in zijn leven – zijn moeder, zijn dochter, de reddende engelen op het schip – een schoft gevonden. Mijn missie is geslaagd als de lezer op elke pagina op een ander been wordt gezet: is het echt zo’n hufter?”
Op het omslag is een klassiek schilderij uit de 17de eeuw afgebeeld. Van een vrouw met borsten gepresenteerd op een schaal. In het boek schrijf je tussendoor over martelaressen uit het verleden die zich lichamelijk offerden. Wat is de link tussen enerzijds dat omslag en die verhalen, en anderzijds het hoofdverhaal op het schip?
“Op het schilderij van Zurbaran zien we de heilige Agatha, die de meest gruwelijke martelingen moest ondergaan opdat ze van haar geloof zou vallen. Ze werd een martelares in de tijd dat het christendom zich nog ondergronds verspreidde. Natuurlijk is er een link met het boek. Bladerend door het ene na het andere gruwelijke verhaal ter verering van vrouwen die zich offerden voor het hogere, begon ik me af te vragen waarom vrouwen pas bewondering oogsten – niet in de laatste plaats die van andere vrouwen – als ze afzien, als ze lijdend en strijdend ten ondergaan voor hun idealen?”
Een boek dicht op de actualiteit: is dat je bevallen? Of ligt je hart (ook) nog bij de historische roman?
“Al mijn romans zijn ideeën romans: ze varen eerder op een gedachtegang dan op de plot. De hoofdpersonages van mijn laatste drie romans proberen te ontkomen aan een eendimensionaal beeld waarin ze zijn opgesloten. De schoft borduurt ook voort op een conclusie die ik in Foon heb getrokken: dat alleen de verbeelding ons kan redden van harde feiten en rigide meningen die afbakenen en buitensluiten. Het is uiteindelijk de verbeelding die ons mens maakt, die ons in staat stelt ons te verplaatsen in het andere. Dat is en blijft de boodschap van mijn werk.”
Win met Zin
Wij mogen 3 boeken van Marente weggeven. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand witformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 7 juni.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."
Over het boek
Tom Wilenski, een uitgerangeerde journalist, krijgt de opdracht om nog één reportage te schrijven: over een groep vrouwen die vluchtelingen redt op de Middellandse Zee. Eenmaal aan boord van hun naamloze schip bekruipt hem het gevoel dat hij in de val is gelokt. De vrouwen menen dat hij foute meningen is toegedaan en willen hem kwijt, maar de Italiaanse kustwacht weigert het schip toegang tot de havens. Dan besluiten ze uit te varen voor een nieuwe reddingsmissie. Voedsel en brandstof raken op, de euforie van de geredde mannen slaat om in wanhoop en als bij toverslag is zowel Sicilië als Malta uit de zee verdwenen. Tom vraagt zich af of hij het schip ooit nog levend zal verlaten.
De schoft raakt aan actuele thema’s, en is een scherpe roman over de eeuwenoude traditie om vrouwen te vereren die hun lichamen opofferen aan hun idealen.
(De schoft, Querido, € 23,99)
Over de schrijver
Marente de Moor (1972) debuteerde in 2007 met de veelgeprezen roman De overtreder. Haar volgende boeken werden ook lovend ontvangen en bekroond met diverse literaire prijzen: De Nederlandse maagd met de AKO Literatuurprijs en de European Union Prize for Literature, Gezellige verhalen met de J.M.A. Biesheuvelprijs en Foon met de F. Bordewijk-prijs en de Jan Wolkers Prijs. Haar werk is in zestien talen vertaald.
De beste artikelen in je mailbox? Meld je aan voor de nieuwsbrief.
Over de schrijver
Marente de Moor (1972) debuteerde in 2007 met de veelgeprezen roman De overtreder. Haar volgende boeken werden ook lovend ontvangen en bekroond met diverse literaire prijzen: De Nederlandse maagd met de AKO Literatuurprijs en de European Union Prize for Literature, Gezellige verhalen met de J.M.A. Biesheuvelprijs en Foon met de F. Bordewijk-prijs en de Jan Wolkers Prijs. Haar werk is in zestien talen vertaald.
