Laatbloeiers & doorbloeiers

Alles is nog mogelijk

Zin redactie 13 juli 2023

Stel. Je wilt je hele leven al een boek schrijven. En dan, op je 55ste, verschijnt-ie: je eerste roman! Judith Maassen (1963) vertelt waarom dat tijd nodig had én wat boeken schrijven haar heeft gebracht. Annemiek van Kessel (1955) schreef een boek over laatbloeiers en reageert op Judiths verhaal. Nú in Zin Magazine.

Over Judith Maassen

Judith Maassen (1963) studeerde rechten en literatuurwetenschap in Nijmegen en Londen en is sinds 2004 de impresario van haar broer Theo Maassen. Ze publiceerde twee romans: Het nabestaan van Anna Portier (2019) en Niet van hier(2022), die allebei goed ontvangen werden. Ze broedt op haar derde boek. Judith heeft een latrelatie en woont in Amsterdam.

Over Annemiek van Kessel

Annemiek van Kessel (1955) studeerde Sociale Wetenschappen in Amsterdam, had een eigen bedrijf in personeelsadvies en was daarnaast tekstschrijver. Dat laatste is ze nu nog steeds. Ze publiceerde boeken over onder meer studiekeuze en de weg naar een ideale loopbaan. Dit jaar verscheen haar boek Beter laat dan nooit. Hoe word je een laatbloeier?

Judith Maassen heeft de nodige tegenslagen gekend: haar broertje overleed jong aan kanker, haar eerste partner overleed aan een ziekte, ze raakte haar hele inboedel kwijt bij een brand en op haar 46ste openbaarde zich een progressieve oogziekte. “Maar ik vind dat ik ook veel geluk heb gehad. Ik had bijvoorbeeld heel liefdevolle ouders. Ze waren niet per se handig maar gaven wel bakken vol liefde. Dat is iets waardoor ik denk ik heel steady ben. Ik zit wel goed in m’n vel. Niet de hele tijd, maar ik heb veel veerkracht.”

Zou ik het kunnen?

De tegenslagen zorgden maar deels voor haar late debuut. “Ik ben vanaf het moment dat ik de eerste letters kon lezen ongelofelijk gefascineerd geweest door boeken. Ik heb veel gelezen in mijn leven; het was een constante factor. Het kwam niet in me op dat ik er mijn brood mee zou kunnen verdienen. Ik was altijd wat braaf, ik studeerde graag, kon me goed concentreren. Ik studeerde rechten, werkte een tijd als advocaat, maar dat was helemaal niet mijn wereld. Iets later ben ik literatuurwetenschappen gaan studeren – een geweldige studie! Ik werd freelance journalist en schreef boekrecensies voor bladen als Marie Claire en Elegance. Een boek schrijven leek me altijd al te gek maar ik zag mezelf heel lang niet als schrijver van romans. Het woord creatief vond ik bijvoorbeeld helemaal niet bij mij passen.”

Annemiek: “Onze hersenen zijn biologisch pas volgroeid rond ons 25ste. Dan zijn alle functies die nodig zijn voor ‘volwassen’ gedrag volledig ontwikkeld. Het is één verklaring voor het feit dat velen van ons pas later in het leven bloeien. En over dat creatieve: het begrip creatief wordt vaak geassocieerd met kunst en cultuur maar betekent in feite niets anders dan het vermogen om iets nieuws te scheppen. Laatbloeiers hebben vaak hun ‘achterstand’ in weten te halen door nieuwe dingen te proberen, andere wegen in te slaan en oplossingen te bedenken voor ingewikkelde zaken. Noem dat maar eens niet creatief!”

Judith: “Toen ik 18 was, werd mijn jongste broertje ziek, hij overleed drie jaar later. Ik geloof dat ik toen voor het eerst heel concreet dacht: ik wil een boek schrijven. Als een monument voor hem. Het hele proces naar het schrijven zelf duurde lang. Je weet helemaal niet hoe je dat aan moet pakken: een boek schrijven op zich maar ook zo’n thema als de dood van een geliefd iemand. Je wilt het recht doen. Ik bleef erop broeden, tussen de bedrijven door. Toen ik begin dertig was, volgde ik een opleiding aan de schrijversvakschool. Daar werd ik heel verliefd op iemand met wie ik vervolgens een relatie kreeg. Die werd ziek en ging ook dood. Daardoor werd de drang om te schrijven zó sterk, dat ik het ging proberen: concreet het verdriet in woorden vatten. Maar in fictie erover schrijven, dat kwam wéér later. In veel boeken en films gaat het over mensen die iets heel lang en graag willen, en dat uiteindelijk verwezenlijken. Ook al weet je dat de realiteit weerbarstiger is, ik dacht dan toch steeds: o ja, ik moet het dóen. Ik was onzeker en tegelijkertijd ook helemaal niet. Ik wilde weten of ik het kon. En er moest iets uit. Ik wilde ook niet altijd blijven denken: zou ik dat kunnen?”

Annemiek: “Onzekerheid, faalangst of een negatief zelfbeeld – ‘Ik kan het toch niet’ – zijn stuk voor stuk factoren die bloei belemmeren. De stap om het daadwerkelijk te doen vereist lef, geloof in jezelf en het scheppen van al dan niet financiële mogelijkheden. Vaak word je naarmate je ouder wordt zekerder van jezelf, je leert de wereld om je heen ook beter kennen en relativeren. Maar uit de praktijk blijkt dat je daarnaast hulp van anderen nodig hebt in de vorm van erkenning, aanmoediging en vertrouwen. Dit soort hulp zoeken kan trouwens nét dat zetje geven waardoor je in beweging komt, denk aan de opleiding die Judith ging volgen.”

Judith: “Ik heb het idee dat ik een versnelde ontwikkeling heb doorgemaakt door het schrijven van de boeken. Ik voel me zo thuis tussen de schrijvers, in deze wereld. Dit is mijn soort mensen, hier hoor ik bij. En dat heb ik juist zo vaak niet gevoeld in dit leven, bijvoorbeeld in de advocatuur waarin ik aanvankelijk begon.”

Het is een hardnekkige mythe: dat je rond je 40ste op de toppen van je kunnen zou zijn. Dat gevoel heeft Judith helemáál niet. “Ik heb nu veel meer het gevoel dat ik op mijn plek ben. Soms zegt een leeftijdsgenoot: hoe doe jij dat met je pensioen? Daar denk ik nog helemaal niet aan. Ik heb niet het gevoel dat ik rustiger aan moet doen. Ik ben echt net begonnen.”

Annemiek: “Kun je nog een laatbloeier worden als je 60 bent, of 80? De wetenschap heeft inmiddels aangetoond dat het brein flexibel is – dat wordt neuroplasticiteit genoemd – en dat bewijst de praktijk: je kunt blijven leren en veranderen. Wie nieuwsgierig blijft en uit z’n comfortzone stapt, blijft ook langer vitaal en gelukkiger. Er komen steeds meer initiatieven hiervoor, neem het gratis online onderwijsprogramma Silver Starters (Silverstarters.org), een initiatief van onder meer Aegon, voor mensen die alsnog een eigen bedrijf willen beginnen. Uit onderzoek blijkt dat vijftigplussers hierin, onder meer door levenservaring en het vermogen tot reflectie, twee- tot driemaal succesvoller zijn dan dertigers.”