(Scenario)schrijver Esther Waij

Ze heeft nog nooit een writer’s block gehad: schrijver Esther Waij (1974) heeft een nogal bezig brein. Dus als ze niet aan yoga of meditatie doet, of even met haar hond wandelt, staat ze altijd in de werkmodus. Haar vierde roman is al in de maak, terwijl nummer drie, de liefdesroman Een schittering van geluk, nog maar net in de winkel ligt.

Je was voor je schrijver was actrice. Ben je daar helemaal mee gestopt? 

“Van jongs af aan heb ik drie liefdes: ballet, acteren en schrijven. Als kind zag ik The Sound of Music en was van begin tot eind geraakt. Door deze film wilde ik later actrice worden en kunnen dansen. Zo belandde ik op de balletschool in mijn geboortestad Schagen, en bij het jeugdtheater. Vanaf de eerste plié en de eerste toneelles voelde ik me op mijn plek. Verhalen schrijven deed ik ook graag; ik won bij wedstrijden weleens een pop of een trainingspak, maar ik had nog geen idee dat je daar je vak van kon maken.

Op de middelbare school trok ik de stoute schoenen aan en meldde me aan voor de Scapino Dansacademie in Amsterdam. Tot mijn geluk werd ik aangenomen. Na die balletopleiding stoomde ik door naar de Toneelschool. Daar bloeide bij het schrijven van mijn afstudeermonoloog mijn derde liefde weer op: ik realiseerde me weer hoe fijn ik schrijven vond.

Toen ik vervolgens hoorde over een wedstrijdachtige scenarioworkshop door regisseur/producent Will Koopman, zag ik mijn kans en deed mee. Gelukkig, want daarna mocht ik voor Baantjer schrijven. Intussen had ik in theatervoorstellingen en televisieseries geacteerd. Op een gegeven moment kreeg ik een hoofdrol aangeboden in een Vlaamse comedyserie – maar dan moest ik me voor vier jaar vastleggen. Binnen in mij borrelde de vraag omhoog: is dit wat ik écht wil? Ik heb daar goed over nagedacht en toen besloten voor het schrijversvak te kiezen en me daar volledig op te richten.”

Je schrijft wat af. Voor tv, speelfilm én romans. Waar ligt je hart?

“De afwisseling van tv- en filmscenario’s schrijven en romans vind ik prettig. Het is maar net wat zich aandient, en het moet voldoende boeien om er tijd in te steken. Ik duik nogal intensief in een project, dus dat moet wel de moeite waard zijn. Dan krijg je er ook weer energie voor terug.”

Je nieuwe roman Een schittering van geluk is je derde, nummer vier, Goddelijk, staat al een flink eind in de steigers. Heb je een enorme schrijfdrift?

“De werkdrift is groot ja. Ook als ik niet aan het schrijven ben, gaat het door in mijn hoofd. Ik omschrijf dat denkproces graag als een dichtvertakkende boom. Het begint met een idee, een zaadje, dat bloeit en groeit. Ik volg de vertakkingen, alle richtingen die mijn verhaal op zou kunnen gaan. Weeg af: welke tak blijft, wat wordt gesnoeid? Het is een continu proces, ik sta ermee op en ga ermee naar bed. Om mijn hoofd leeg te maken doe ik aan yoga en meditatie, en wandel ik met mijn hond. Ik heb een bezig brein, heb gelukkig nog nooit een writer’s block gehad.”

Hoe anders is het om voor een film of of tv te schrijven dan een roman te schrijven?

“Dat zijn wezenlijk verschillende processen. Bij een roman heb je alle artistieke vrijheid om wat in je zit helemaal tot je eigen verhaal te kneden. Bij een tv-scenario werk je wat meer binnen een kader. Dat is ook uitdagend en leuk. Zo heb je bij series te maken met vaste karakters, moet je het aantal pagina’s in de gaten houden, want een aflevering heeft een bepaalde lengte waarvan je niet mag afwijken. En bij een audiovisueel medium als film maak je veel dingen zíchtbaar, terwijl je die in een roman meer beschrijft. Ze zeggen niet voor niks: een enkele knipoog in een film kan een halve pagina in een roman vervangen. Zelf hou ik in een boek van korte, krachtige hoofdstukken.

En of het nu een roman, film of tv-serie betreft: de dialogen moeten lekker lopen. Ik vind het fijn en belangrijk om het taalgebruik van de karakters te onderzoeken: wat zeggen ze, hoe zeggen ze het? Zo heeft Ben in Een schittering van geluk bijvoorbeeld een ander taalgebruik en ook een ander denkpatroon dan Nina. Zij is rustiger; dingen zijn zoals ze zijn. Ben wordt wat meer door situaties overvallen. Dat vertaalt zich in hun manier spreken, woordkeuze, en kortere of langere zinnen. Als je het juiste taalritme of idioom te pakken hebt, komen de karakters tot leven. Dat geeft steeds weer een kick.”

Een schittering van geluk wordt een liefdesverhaal genoemd. Maar wel een met een spannende ontknoping. Heeft een goed verhaal altijd spanning nodig vind jij?

“Voor mij heeft een verhaal altijd spanningsbogen, onverwachtse wendingen en een zekere intensiteit nodig. Zodat de lezer wil weten wat er nú komt, graag wil doorlezen, benieuwd is waar de story heengaat. En dan, als er tipjes van de sluier worden opgelicht, ontdekt dat dingen soms heel anders in elkaar zitten dan gedacht. Dat het ook ineens anders loopt dan verwacht. Ik ben heel blij dat Een schittering van geluk als verrassend en spannend wordt ervaren, en lezers zich door het verhaal laten meevoeren.”

Nina en Ben zijn elkaars tegenpolen. Wat is het dat hen naar elkaar toedrijft?

“Ze komen uit zeer verschillende milieus. Ben uit een arm, streng gelovig gezin dat een reeks tegenslagen voor de kiezen kreeg. Zijn moeder baarde meer dode dan levende kinderen, zijn vader raakte, mede door nare ervaringen uit WOII, aan de drank. De vrijgevochten Nina intussen heeft een grondige hekel aan hoe zij opgroeide tussen schone schijn, gedrild werd door haar rijke, kille ouders, die haar leven continu proberen te bepalen. Dus naast de fysieke aantrekkingskracht tussen de geliefden, is Ben voor Nina wat zij niet kent. Hij boeit haar. Hij ontroert haar ook.

De beschadigde jongen die hij vroeger was, zit nog altijd in hem verscholen. Ze houdt intens van deze gevoelige maar taaie man, die er voor haar ís zoals zij voor hem. Ben op zijn beurt valt bij de eerste blik voor de mooie roodharige Nina, haar natuurlijke uitstraling, en haar kracht. Hij houdt van haar eerlijkheid en eigengereidheid, geniet ervan hoe lekker zij in haar vel zit, hoe ze zichzelf trouw is en doet wat vanbinnen goed voelt. Er is diepe liefde tussen hen; ze zijn in hun kleine plattelandshuisje zielsgelukkig met elkaar, en met de twee gezonde dochters die ze krijgen. Tot Nina verliefd wordt op een andere man – en er barsten in het volmaakte plaatje ontstaan.”

Geloof jij in liefde op het eerste gezicht?

“Zeker.”

Nina wordt verliefd op een ander. Hoe is dat voor Ben?

“Nina wordt onverwachts verliefd op een ander maar houdt nog evenveel van Ben als altijd; ze wil Ben absoluut niet verlaten. Het is bij haar dus geen kwestie van of-of, maar en-en.

Zoals ze destijds tegen alle dreigementen van haar ouders in toch voor een huwelijk met Ben koos en zich toen de wet niet liet voorschrijven, kiest ze nu met diezelfde passie en standvastigheid voor een minnaar. Nina’s kracht, waar Ben dus juist zo van houdt, treft hem nu als een messteek in het hart. Hij wordt geconfronteerd met zijn vroegere minderwaardigheidsgevoelens die hij dacht achter zich te hebben gelaten. Ben gaat door een hel. Belandt in een emotionele rollercoaster van twijfel, schaamte, woede. En dan wordt Nina ineens ernstig ziek, leidt een aaneenschakeling van heftige gebeurtenissen naar een ontknoping die niemand zag aankomen – ook Ben niet.”

Hoe ben je voor deze roman te werk gegaan?

“Het oorspronkelijke idee zat al vóór mijn eerdere romans in mijn hoofd. Of beter: in mijn hart. De inspiratiebron was de intrigerende geschiedenis van het huwelijk van de ouders van mijn man. Zij kreeg een minnaar maar wilde per se haar eigen man niet verlaten. Dat gegeven leende zich uitstekend voor een roman. Vorm en diepte: de thema’s hadden tijd nodig om zich uit te kristalliseren. Het moest een boek worden over liefde, grenzen, pijn en het geloof. Wat neem je mee vanuit het milieu waarin ben je opgegroeid, wat laat je los, wat zijn je persoonlijke grenzen en hoe vertaalt zich dat in liefde en menselijke relaties?

Deels dokterde ik het verhaal van tevoren uit, maar toch liep het bij het schrijven soms anders. Ik kan nog steeds worden verrast als er opeens iets ontstaat wat ik van tevoren niet heb bedacht. Het is zo fascinerend als je personages het overnemen, hun eigen gang gaan. Dan schrijft de roman zichzelf. Daarna peuter ik alsnog eindeloos aan de tekst, de zinnen, woorden, ritmes, en denk na over de opmaak, zoals bij de titels van de hoofdstukken. Als er door een rits heftige gebeurtenissen chaos in Bens hoofd ontstaat, hebben de hoofdstukken geen titels meer. Voor mij klopt dat dan: het is wat Ben overkomt. Ik kan heel lang nadenken over een punt of komma. Het is de kunst dat de lezers die struggle niet meekrijgen, en juist denken: dát boek leest lekker. Als je die reacties terugkrijgt dan is dat erg bevredigend, al het peinzen en peuteren meer dan waard.”

Heb je nog (schrijf)wensen voor de toekomst?

“Mijn volgende roman Goddelijk schiet al een eind op. Het is een totaal ander verhaal dan Een schittering van geluk maar het heeft een vergelijkbaar thema. In Goddelijk wordt een recalcitrant Grieks godinnetje verliefd op een sterfelijk mens van vlees en bloed, en hij op haar. Dat leidt tot grote conflicten. En ook hier ontstaat de vraag: in hoeverre zijn de geliefden bereid dingen op te offeren voor elkaar, en wat doet dat met hen? Nu eerst dat boek maar eens afschrijven. Intussen werk ik aan een paar mooie tv-en filmprojecten… Don’t jinx it!”

Over het boek

Bij Ben en Nina is het liefde op het eerste gezicht. Ze komen uit zeer verschillende milieus: Ben uit een zwaar gelovig, arm gezin waar vader en broer aan de drank zijn, de vrijgevochten Nina is van goede komaf. Haar ouders bieden Ben heimelijk geld als hij het contact met hun dochter snel verbreekt, en ze dreigen Nina met onterving. Maar de liefde blijkt sterker. Ben en Nina trouwen. Het geluk in hun huisje tussen de bollenvelden lijkt na de geboorte van twee dochtertjes volmaakt. Tot Nina onverwachts ook verliefd wordt op een ander. Ben belandt in een emotionele rollercoaster van twijfel, schaamte en woede. Als Nina ernstig ziek wordt, is de chaos compleet… Een krachtig vertelde, sfeervolle roman, met een verrassende en spannende ontknoping. Producent Rob Houwer kocht de filmrechten al.

(Een schittering van geluk, De Kring, € 21,50)

Over de schrijver

Esther Waij (1974) is West-Friese en woont in Amsterdam. Na diverse studies speelde ze in televisieseries als Medisch Centrum West, Baantjer en het Vlaamse Wittekerke. Nadat ze een tv-reeks over schrijvers & verteltechnieken presenteerde, ging ze zélf schrijven. Haar tragikomische romans – debuut Inez & Zo (2007) en Man op je lip (2008) – werden goed ontvangen. Haar speelfilmscenario Drama Queen wordt dit jaar verfilmd. Momenteel schrijft ze het scenario voor Soldaat van Oranje 2 & 3, voor andere film/tv-projecten én aan een nieuwe roman, Goddelijk.

Tekst: Danielle Bronsgeest. Beeld: Sicco van Grieken