Ontdek de Westhoek

Een bijzondere parel, net over de grens

Zin redactie 5 oktober 2023

De sporen van de Eerste Wereldoorlog zijn er nog zichtbaar. Op een verstilde manier. Vandaag de dag is de Westhoek in Vlaanderen een regio met heuvels, akkers, weggetjes, water en jonge landschappen. En pittoreske dorpen, stadjes en gezellige cafés. Als liefhebber van natuur maar ook van kunst, cultuur en geschiedenis haal je hier je hart op.

Op nog geen drie uur reizen van Nederland ligt de Westhoek. Voor velen nog een onontdekt stukje België. Je hebt er glooiende heuvels, bijzondere landschappen, schilderachtige dorpen en stadjes als Ieper, Diksmuide en Poperinge. Dit gebied, dat zich uitstrekt tot aan de Franse grens, is vooral bekend vanwege de Eerste Wereldoorlog. Vier jaar lang (1914-1918) lag hier de frontlinie en vochten de Belgen samen met de andere geallieerden een eindeloze en uitputtende loopgravenoorlog uit tegen de Duitsers. De littekens van die strijd zijn nog altijd zichtbaar in het landschap. Het oorlogsverleden hangt als een mystieke sluier boven de Vlaamse Velden.

Niet gek. Zeker niet als je je bedenkt dat hier 250.000 soldaten sneuvelden. Daarbovenop worden tot op de dag van vandaag nog zeker 100.000 mensen vermist. Kortgeleden vond hier nog een herbegrafenis plaats van een Engelse soldaat. Zijn over- blijfselen zijn een jaar geleden gevonden door een boer uit de buurt. Het lukte onderzoekers de soldaat te identificeren aan de hand van DNA, en de familie op te sporen. Vandaag wordt hij met het nodige militaire eerbetoon alsnog begraven op Bedfort House Cemetery, een klein militair kerkhof, net buiten Ieper. Het verhaal van de onbekende soldaat die meer dan honderd jaar na dato alsnog een naam kreeg, laat zien met hoeveel respect ze hier omgaan met de geschiedenis.

In oude stijl heropgebouwd

Ieper is een prachtige ‘middeleeuwse’ stad en de grootste in de Westhoek. Het ligt in een dal van het West-Vlaamse heuvellandschap. Wie niet beter weet, denkt dat het centrum van Ieper ongeschonden uit de Eerste Wereldoorlog is gekomen. Niets is minder waar. Hier is letter- lijk alles aan gort geschoten. Op de iconische foto’s die in verschillende musea hangen, is te zien dat het hier in 1918 nog het meest weg had van een modderig maanlandschap.

Met de wederopbouw van de Westhoek bemoeide zo’n beetje iedereen zich. Winston Churchill bijvoorbeeld vond dat sommige ruïnes zichtbaar moesten blijven als waarschuwing voor volgende generaties. Makkelijk zeggen, als je er zelf niet dagelijks tegenaan hoeft te kijken, redeneerden de Belgen. Uiteindelijk is ervoor gekozen de hele Westhoek in oude stijl opnieuw op te bouwen. Soms herrees een dorp een paar kilometer verderop (zoals in het geval van Kaaskerke en Oostkerke bij Diksmuide) omdat het dan geografisch net wat gunstiger lag ten opzichte van wegen of een spoorlijn. Maar voor de rest is dat wat je nu tegenkomt aan gebouwen vrijwel identiek aan hoe het eruitzag voor De Grote Oorlog. Een mooi voor- beeld is de Lakenhallen in Ieper (het grootste gotische gebouw in Europa dat geen kerk is en een volume heeft dat vergelijkbaar is met de Notre-Dame).

Voel de Vlaamse Velden

Voor wie precies wil weten wat er in Ieper en omgeving is gebeurd tijdens WOI, herbergt de Lakenhallen een oorlogsmuseum: het In Flanders Fields Museum. Een prima start voordat je de Vlaamse Velden ingaat, is de tentoonstelling For evermore. Het is een van de onderdelen uit het toeristische programma Landscapes – Feel Flanders Fields.

De tentoonstelling vertelt het verhaal van de begraafplaatsen in de Westhoek. Nergens ter wereld vind je er zoveel als hier. Je zou denken: als ik er een heb gezien, heb ik ze allemaal gezien. Het tegendeel is waar. De begraafplaat- sen liggen versnipperd door het hele gebied en vertellen iets over de oorlog zelf. Waar er is gevochten, wanneer en door wie. Elke begraaf- plaats is weer anders door architectuur, beplanting en graftekens. Zo staan de stenen op de Duitse begraafplaats Praetbos in Vladslo niet fier rechtop, maar liggen ze plat op de grond. Ingetogen. Alsof ze zich verontschul- digen: de jonge jongens die daar begraven liggen, hadden hier überhaupt niet moeten zijn. Er staan ook twee wereldberoemde beelden van de Duitse kunstenaar Käthe Kollwitz die samen Treurend ouderpaarvoorstellen. Ze ontwierp de sculpturen uit verdriet en liefde voor haar zoon Peter, die op 18-jarige leeftijd sneuvelde in het nabijgelegen Diksmuide tijdens WOI.

In de Westhoek hopen ze dat de tweehonderd begraafplaatsen op de Werelderfgoedlijst komen. Of dat lukt, is afwachten. Tot die tijd blijven de begraafplaatsen – hoe vreemd dit misschien ook klinkt – unieke stopplekken tijdens een van de vele wandel- en fietstochten in dit gebied.