Elvis Peeters:

De tijden veranderen, zo ook de bekommernissen en drijfveren van drie generaties in een periode van 90 jaar. In de roman De tijden van Elvis Peeters (1957), geschreven samen met zijn vrouw Nicole van Bael, staan drie personages, elk in hun eigen tijd, pal voor hun idealen. Maar zijn deze houdbaar?

Hoe ontstond het idee voor jullie ‘generatieroman’ De tijden? En hoe zijn jullie te werk gegaan?

“Zoals al onze romans is ook De tijden intuïtief en organisch ontstaan zonder invulling vooraf. De kiem ligt in een tv-reportage over de financiële crisis die in 2008 ontstond in de VS en later ook de EU trof. Het bedrag dat de Europese Centrale Bank uittrok om de banken overeind te houden door hun discutabele schuldpapieren op te kopen was zo hallucinant hoog, dat we ons afvroegen hoelang je daarmee iedere inwoner van de Eurozone een basisinkomen van 1500 euro per maand zou kunnen uitbetalen.

De uitkomst was zo stuitend, dat we het de moeite vonden voor een roman. We zijn gestart in 1929, het jaar van de eerste beurscrash en we gaan door met het verhaal tot net voor de pandemie in 2019. We laten zien hoe de tijden en wat ze meebrengen in die negentig jaar invloed hebben op gewone individuele levens. Om die negentig jaar te vullen kwamen we vanzelf uit bij drie generaties. En we hebben elk van hen gesitueerd in hun tijd. En dan zie je de tijden veranderen, maar ook de bekommernissen en drijfveren van de personages.”

Hoe gaan jullie om met jullie ongetwijfeld af en toe verschillende zienswijzen als jullie aan een roman werken?

“We discussiëren daarover met elkaar, we bevragen elkaar, overleggen en proberen altijd weer een consensus te vinden over hoe het verder moet met de tekst. We schrijven elk apart en bewerken elkaars teksten, elke zin gaat dus door twee hoofden en vier handen. Daarom vertrekken we steeds vanuit een thema of openingsbeeld en gaan elk apart onze weg; de een bevrucht de ander met ideeën.”

De tijden draait om drie hoofdpersonen uit drie generaties: vader Emiel, dochter Hannelore en kleinzoon Matteo. Elk staan ze in hun tijd pal voor hun idealen. In hoeverre hebben hun idealen raakvlakken met elkaar? En in hoeverre juist niet?

“Ze willen elk een goed en zinvol leven, maar ontwikkelingen door de tijd heen bieden, zeker sinds de Verlichting, iedere generatie nieuwe, voorheen onbestaande startsituaties. De bekommernissen van kleinzoon Matteo zijn heel anders dan die van zijn grootvader Emiel. Die laatste voelt dat haarfijn aan in kleine handelingen en gedragingen van Matteo maar vreest er ook voor dat zwart op wit te moeten aanvaarden. Je merkt door de tijden heen een voortschrijdende individualisering.

Emiel mat zijn idealen af aan zijn omgeving, de mensen rondom hem, zijn familie, zijn vrienden en buren. Hannelore gaat voor haar individueel bestaan, los van familie en in concurrentie met haar dichtste vriend. Matteo zoekt dan weer aansluiting bij een grote anonieme groep van gelijkgezinden om nog enigszins een lijnrecht pad te vinden om te gaan in een verwarrende wereld zonder zelf al het denkwerk te moeten doen. Misschien botst het individu daar tegen zijn grenzen aan en wil hij graag uniformiseren en anonimiseren in zijn denken maar extreem individueel worden in zijn genoegens.”

Hoe zien jullie idealen, hebben ze een functie? Of is het hebben van idealen naïef, misschien zelfs gevaarlijk?

“Het hebben van een ideaal is zeker niet de facto naïef of gevaarlijk. Een ideaal is nuttig als leidraad in je bestaan, het kan kracht geven, energie, voldoening. Maar wij denken dat je naast idealen ook best enkele onwrikbare principes hebt, bijvoorbeeld steeds de verantwoordelijkheid nemen voor je daden, geweldloosheid vooropstellen, eerlijkheid eisen van jezelf. Zonder mensen met idealen was de slavernij nooit afgeschaft of hadden we nooit het algemeen stemrecht gekend. Maar het mag anderzijds geen onwrikbaar, vastgeroest uitgangspunt zijn, je moet ten allen tijde in staat zijn het te laten bevragen in contacten met anderen.”

Is het toeval of logisch dat Emiel, Hannelore en Matteo alle drie moeite hebben met de liefde?

“Ik denk niet dat de drie elk van zichzelf vinden dat ze moeite hebben met de liefde. Emiel laat zich ook leiden door zijn verantwoordelijkheidsgevoel naar zijn familie, hij verliest zich niet in de liefde, integendeel, hij bewijst dat liefde kan worden opgebouwd. Hannelore kiest voor een vrij en onafhankelijk leven, en maakt de liefde daaraan ondergeschikt. Matteo staat nog maar aan het begin en zoekt naar wat in zijn ogen zuiverheid is.”

Emiel heeft zich uiteindelijk compleet aangepast aan hoe het leven hem is overkomen. Is hij teleurgesteld of berustend?

“Nergens uit de roman blijkt dat Emiel teleurgesteld is in de keuzes die hij heeft gemaakt. Het raakt hem wel hoe de wereld is geëvolueerd en hoe de waarden die hij belangrijk acht er in de grote wereld steeds minder toe lijken te doen.”

Elk hoofdstuk in De tijden begint met een muziekcitaat uit de periode die dat hoofdstuk beslaat. Waarom kozen jullie hiervoor?

“Omdat we vaststelden dat muziek een belangrijk gegeven werd door de roman heen. Mensen linken hun levensfases vaak aan muziek die bij die perioden hoort, een bepaald liedje kan een hele persoonlijk doorleefde tijd oproepen. We vonden het ook fijner elk hoofdstukje door een citaat uit een liedje te benoemen dan er alleen maar nummertjes boven te zetten.”

Kan het in de toekomst gebeuren dat jullie ook los van elkaar een boek schrijven?

“Dat gebeurt nu al door de dichtbundels die alleen door de mannelijke Elvis worden geschreven.”

Toevallig alweer een nieuw idee op stapel?

“Zeker. Momenteel werken we aan 26 scenario’s voor de tweede reeks van Meneer Papier, een Vlaamse animatieserie voor peuters en kleuters die ook door veel ouders wordt gewaardeerd, als we afgaan op de reacties op de eerste reeks die ook in Nederland op televisie kwam.

En we werken aan een nieuwe tekst rond twee vrouwen die met elkaar verbonden worden door pianomuziek. Door onze manier van werken weten we nog niet of dat een novelle of een roman wordt.”

Over het boek

Drie generaties. Een vader, een dochter en een kleinzoon. Emiel, Hannelore en Matteo. Alle drie dragen zij de tijdgeest in zich mee, en ze verzetten zich er ieder op hun eigen manier tegen.

Emiel luistert naar jazz om die verschrikkelijke oorlog achter zich te laten en weigert dienstplicht. Wegens een noodlottig ongeval neemt hij noodgedwongen en tegen zijn zin de boerderij van zijn vader over en hij ziet met lede ogen de komst van machines en schaalvergroting aan.

Hannelore spuit met zwarte verf ‘no future’, ‘destroy’ en ‘fascist cops’ op de muren in het dorp en gaat studeren in Leuven. Waar ze eerst artikelen en gevatte slogans bedenkt voor een punkblaadje, blijkt die creativiteit haar later veel geld op te leveren in de reclamewereld.

Matteo vindt zijn moeder hypocriet en droomt van een zuiver Europa. Hij is op weg naar Polen om de Europese verlichting levenskrachtig te houden.

Ondertussen worstelen ze allemaal met de liefde. De tijd verstrijkt, het leven gaat door, en idealen blijken van generatie op generatie pijnlijk te kunnen veranderen.

(De tijden, Podium, € 22,99)

Over de schrijver

Elvis Peeters (1957) is een Vlaams performer, toneelschrijver en scenarist, maar vooral romancier en dichter. Hij schrijft zijn boeken samen met Nicole Van Bael. Zijn roman Wij werd in 2009 met applaus onthaald en tot bij Matthijs van Nieuwkerk aan tafel bediscussieerd. Eerder maakte Peeters indruk met zijn roman De ontelbaren (2005), over een dorp dat overspoeld wordt door vluchtelingen. Het boek bereikte de shortlist van de Libris Literatuurprijs. Tevens publiceerde Peeters verhalenbundels en prentenboeken. Dinsdag stond op de tiplijst van de AKO Literatuurprijs 2012 en haalde de shortlist van de Libris Literatuur Prijs 2013. Zijn roman Jacht stond op de longlist van de Libris Literatuur Prijs en ECI Literatuurprijs. In 2018 verscheen zijn roman 

Zin in? 

Wij mogen 3 exemplaren van De tijden weggeven. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 25 oktober.