De loutering van Vermeer en Delft

Kunst kan louterend zijn in een onrustige periode. Je voelt aan alles dat we in een tijd van transformatie zitten. Het verleden glijdt van ons weg als de kustlijn van een land, en we varen op volle zee naar een nieuwe bestemming. Degenen die het schip moeten besturen, komen er langzaam achter dat ze verder vooruit moeten kijken dan ze voorheen deden.

Het woord ‘visie’ ligt opeens weer op ieders lippen, oprecht of geveinsd. In elk geval hebben we lang genoeg rondgevaren met een stuurman die de stroming slechts een beetje kon inschatten, terwijl we een kapitein nodig hadden die de sterren durft te lezen.

In tijden van overgang en onrust is het een probaat middel om te trachten boven de werke- lijkheid te vliegen en zo een vogelperspectief te krijgen. Om te zien vanwaar je bent gekomen en te bepalen waarheen je het beste gaat. Ik had laatst zo’n ervaring door gewoon een middag door Delft te lopen. Een stad waar de geschiedenis leeft en waar je beseft dat er al zoveel mensen vóór jou langs die grachten en door die straten hebben gelopen, dat het weer zonneklaar wordt dat we een schakel zijn in een keten… Niet meer en niet minder. Een perfecte warming-up om later die dag op het podium te kruipen met een geminimaliseerd ego waardoor mij niets in de weg zit om te zingen.

Kers op de taart was ook nog een replica van een schilderij van Vermeer dat ik niet kende: Brieflezend meisje bij het venster. Als door de bliksem getroffen heb ik er een halfuur naar staan kijken. Om te huilen zo mooi. Opeens zag ik de connectie met de Amerikaanse schilder

Hopper, die je ook laat binnenkijken bij mensen terwijl ze met een dagelijkse handeling bezig zijn. De schoonheid van die beelden zit in het feit dat wij dikwijls het dichtst bij onszelf zijn als niemand ons ziet; dat krijg je in die schilderijen voorgeschoteld. Er zit een soort rust in die je vanzelf laat opstijgen uit je tijd om het grotere perspectief te zien waarvan wij deel uitmaken.

Bij het meisje van Vermeer dat de brief leest zou je eindeloos veel verhalen kunnen verzin- nen over wat er in die brief staat, en wat het met haar doet. Maar het beste is er gewoon naar te kijken. Haar oogleden bijna dicht omdat ze naar beneden kijkt. Het groene gordijn rechts op het schilderij dat voor ons opzij wordt geschoven door de schilder om haar te observeren. De weerspiegeling van haar gezicht in het venster… Het is van een bijna oosterse rust en schoonheid, en het blijft maar kleven op mijn netvlies. Want het haalt me weg uit deze tijd met al zijn nieuwsfeiten, die een soort voortdurende mistbank vormen waardoor ik de schoonheid van deze wereld dikwijls niet meer zie.

Het origineel van dit schilderij hangt in Dresden. Een stad die net als Delft tijdloos had kunnen zijn maar door de oorlog op een verschrikkelijke manier is weggevaagd. Misschien hangt ze door het toeval juist daar… Als een soort licht voor een donkere herinnering van de destructieve kant van de mensheid.
Want kunst kan louterend zijn en Vermeer is een machtige heelmeester. ■

Over Stef

Stef Bos (1961) is singer-songwriter en woordkunstenaar. In Zin schrijft hij over zijn leven als muzikant en als echtgenoot en vader. Stef is getrouwd met de Zuid-Afrikaanse kunstenares Varenka Paschke. Samen hebben ze drie kinderen: zoon Kolya (13) en dochters Lorelei (10) en Vonkie (6). Ze wonen afwisselend in Zuid-Afrika en in Vlaanderen. Stef staat op dit moment met zijn solovoorstelling ‘Bloemlezing 2023’ in de Nederlandse en Vlaamse theaters.

Nooit meer Stef missen?

Bekijk hier een wel heel voordelig abonnement op jouw favoriete tijdschrift.

De beste artikelen in je mailbox? Meld je aan voor de nieuwsbrief