Schrijver Mark Stokmans

Zijn vaste baan heeft hij opgezegd. Vanaf 1 maart is Mark Stokmans (1975) fulltime schrijver. De boel viel niet langer te combineren: zijn debuut Land van echo’s (2022) werd een doorslaand succes en kreeg meteen de Boekhandelsprijs 2023. Zijn tweede kloeke familieroman Spiegeldagen ligt er nu, en de schrijver werkt alweer aan nummer drie.

Land van echo’s was je debuut. Je won daarmee de Boekhandelsprijs 2023. Lag de lat daarmee hoog voor een tweede roman?

“Ja. Waarbij het niet zozeer de prijs specifiek was, maar de vele positieve reacties op Land van echo’s. Spiegeldagen moest daarom wel minstens net zo goed zijn. Tijdens het schrijven heb ik alleen wel bewust me volledig op Spiegeldagen geconcentreerd, en me niet laten beïnvloeden door wat bij Land van echo’s wel of niet goed had gewerkt.”

In hoeverre heeft het succes van je eerste roman jouw leven en jou als persoon veranderd?

“Als persoon denk ik niet heel erg. Ik heb altijd geschreven vanuit een behoefte vanbinnen, en doe dat nog steeds. Succes heeft daar niks aan veranderd. Mijn leven op een bepaalde manier wel: vanaf het einde van deze maand, februari, heb ik mijn vaste baan namelijk opgezegd om meer ruimte voor het schrijverschap te scheppen. Ik heb het schrijven altijd met een fulltime baan gecombineerd waardoor ik per saldo zeven dagen in de week werkte. Dat was niet echt meer haalbaar en gaat nu wel veranderen. Het schrijverschap komt op nummer 1 te staan. En dat voelt heel goed.”

Ook Spiegeldagen speelt zich, net als je eersteling, af in Spanje. Wat heb jij met dat land?

“In 1978 emigreerden mijn opa en oma naar Spanje. Mijn familie reisde in die tijd over de wereld voor mijn vaders werk, maar in de vakanties kwamen we altijd terug naar Spanje. Ook toen we ons uiteindelijk in Nederland vestigden – ik was 11 jaar oud – gingen we elke zomer naar Spanje. Ik kom er dus al 46 jaar. Mijn jeugd ligt voor een groot gedeelte daar, mijn hart helemaal.”

Spiegeldagen vormt een tweeluik met Land van echo’s., al kun je ze ook los lezen. In welk opzicht zijn de boeken aan elkaar gelinkt?

“Op twee manieren: ten eerste is Ruben, de hoofdpersoon uit Spiegeldagen, de kleinzoon van Herman, de hoofdpersoon uit Land van echo’s. Ruben kijkt terug op zijn jeugd waar Herman een belangrijk deel van uitmaakte maar ook naar de geschiedenis van zijn opa Herman en de gebeurtenissen en acties van zijn opa tijdens de Spaanse Burgeroorlog – die de voornaamste verhaallijn vormen van Land van echo’s. Het perspectief van Ruben hierop is in Spiegeldagen de focus. De tweede manier waarop ze gelinkt zijn, is in de rol van Pepa, de oma van Ruben en de vrouw van Herman. In Land van echo’s hebben we haar al ontmoet – zij speelde daarin een belangrijke bijrol – maar in Spiegeldagen leren we haar volledig kennen, en zien we de geschiedenis van haar en Herman door de ogen van deze bijzondere gitana. Het fijne is dat je niet de voorkennis van Land van echo’s nodig hebt om te kunnen genieten van deze bijzondere karakters en verhaallijnen in Spiegeldagen.”

Beide boeken zijn familiegeschiedenissen. Fascineren families jou? En hoe zit het met je eigen familiegeschiedenis?

“Ja, familiegeschiedenissen zijn heel bijzonder, als romanvorm houd ik er erg van. Het elkaar opvolgen van generaties, wat we aan elkaar doorgeven daarbij, het effect van de voortvliedende tijd in het troebel maken van het verleden, hoofdpersonen die na verloop van tijd bijrollen gaan spelen, karakters die zich over de tijd ontwikkelen en een tijdsgeest die je er zo goed mee kunt scheppen: je kunt er grote en rijke verhalen mee schrijven. Mijn familie is in vergelijking tot die van mijn boeken vrij saai. We zijn hecht, hebben het goed met elkaar. Omdat we zoveel reisden, werd het gezin de kern van ons gezamenlijk bestaan. Het was en is op een bepaalde manier nog steeds mijn vaste ijkpunt. Door de boeken kon ik onderzoeken hoe het zou zijn om dat niet te hebben: geen familie – of een hele disfunctionele.”

In Spiegeldagen moet makelaar Ruben Kruijssen drie jaar na het overlijden van zijn opa en de verdwijning van zijn vrouw Pepa het familiehuis in Spanje verkopen. Waarom valt hem dat eenmaal ter plekke zwaar?

“Omdat hij het gevoel heeft een deel van zijn jeugd ermee te verkopen. Hij heeft het thuis in Nederland met zijn eigen familie niet zo fijn, en de zomers die hij doorbrengt in Spanje zijn de gouden dagen van zijn jeugd – die zijn onlosmakelijk verbonden aan het familiehuis. Raakt hij dat kwijt, dan raakt hij ook die herinneringen kwijt. Dan verliest hij voor altijd een deel van zichzelf, dat is zijn angst.”

Hoe is het mogelijk dat er zoveel mysteries zijn ontstaan rond opa Herman en Pepa?

“Er wordt vooral veel gezwegen over de gebeurtenissen tijdens de Spaanse Burgeroorlog. Er zijn verschillende opvattingen over het goed en fout van wat opa Herman in die tijd deed om het huis te beschermen en overeind te blijven in de strijd. Dit drijft ook een wig in de familie van Ruben, waarbij vooral Rubens moeder zeer negatief staat tegenover Herman en Pepa.”

Wie was Pepa voor Herman, en wie voor de rest van de familie, zoals Ruben?

“Zoals je in Land van echo’s kunt lezen is Pepa ‘Brood en schoonheid’ voor Herman. Wat ik daarmee bedoel is dat zij alles is voor hem, de zekerheid en rust enerzijds en de liefde die hij altijd heeft gezocht anderzijds. Dat wat het leven de moeite van het leven waard maakt. Voor Ruben speelt ze een vergelijkbare rol: zij ziet hem echt, is niet zo ongeduldig en bozig als zijn eigen moeder. Zij is zijn ijkpunt van schoonheid in het leven. Wat zij betekent voor de anderen moet je vooral lezen maar niet iedereen is even positief over haar.”

Spiegeldagen is wederom een kloek boek, dat moet je in no time hebben geschreven. Hoe doe je dat? Ofwel: hoe ziet jouw schrijfproces eruit?

“Ik ben ongeveer in 2010 aan dit tweeluik gaan schrijven en ben toen begonnen bij de verhaallijn van Ruben – wat nu centraal staat in Spiegeldagen – dus eigenlijk bij het einde zou je kunnen zeggen. Maar later in het proces heb ik besloten dat ik eerst de geschiedenis van Herman moest kennen, dat waar Ruben op terugkijkt.

Daarom heb ik eerst Land van echo’s geschreven en laten uitgeven. De verhaallijn voor Spiegeldagen had ik dus voor een groot gedeelte al staan, maar na het schrijven van Land van echo’s heb ik daar toch veel aan veranderd en aan toegevoegd. Met als resultaat dat ik wel echt het meeste van Spiegeldagen tussen 2022 en 2024 heb geschreven. Ik ben gewoon een veelschrijver, denk ik. Als ik eenmaal in de flow zit, blijft het komen. Ik kan heel veel woorden op een dag schrijven, zeker als ik weet waar ik heen wil. En ik heb hele goede redacteuren die vervolgens mij helpen dat allemaal te trimmen en te verfijnen. Ook niet onbelangrijk.”

Wanneer ontdekte je de schrijver in je? Heeft je studie ook een duit in het zakje gedaan?

“Nee, Algemene Letteren heeft daar niks mee te maken gehad. Ik schreef al stripverhaaltjes en andere kleine verhaaltjes op de Amerikaanse school in Peru, toen ik 9 of 10 was. Toen ik 13 was, drukte mijn vader op zijn werk mijn eerste sciencefictionroman af – toen nog in het Engels. Sindsdien schrijf ik al; de behoefte komt heel erg van binnen uit. Ik heb een rijke fantasie, veel verbeeldingskracht en daar ‘in’ zitten is heerlijk.”

Zit er nog een derde boek in deze familiegeschiedenis? Of ga je het nu over een heel andere boeg gooien?

“Ik ben nu al een tijd bezig met een nieuwe, derde roman. Het wordt geen vervolg op de tweeluik rond de familie van Herman en Ruben; die is echt afgerond wat mij betreft. Dat gezegd hebbende, de hoofdpersoon van de nieuwe roman komt wel in Spiegeldagen voor; je zou het kunnen zien als een spin-off. Dat is ook een beetje hoe het werkt bij mij blijkbaar: dat ik een karakter introduceer en zo door gefascineerd raak, dat ik er meer mee wil. Pepa had een bijrol in Land van echo’s, maar was zo’n mooi karakter dat zij een hoofdrol in Spiegeldagen speelt. En zo is er een karakter die in Spiegeldagen een bijrol speelt waar ik zo gek op ben, dat ik nu zijn leven wil leren kennen. Hij speelt de hoofdrol in de derde roman, die zich dit keer voornamelijk in Italië zal afspelen.”

Over het boek

Spiegeldagen is een fascinerende roman over de grijstinten van de geschiedenis, over nieuwe generaties die moeten omgaan met het verleden van hun voorouders en die toch ook hun eigen weg moeten zien te vinden.

Drie jaar na het overlijden van zijn opa en de verdwijning van diens vrouw Pepa krijgt Ruben Kruijssen de opdracht de Alquerías, het familiehuis in Spanje, te verkopen. In Utrecht werkt Ruben tegen wil en dank als makelaar, en hij besluit af te reizen naar Spanje. Als hij eenmaal in de streek van zijn jeugd is, komen er vele herinneringen boven. Waarom wordt er nog steeds gezwegen over de rol van zijn opa Herman in de Spaanse Burgeroorlog? Hoe kwam Pepa in Hermans leven en waarom was haar liefde zo belangrijk voor hem en voor hun nazaten? Hoe goed kende Ruben haar eigenlijk? En waarom is zij verdwenen? Tijdens Rubens verblijf in de Alquería dringt het tot hem door hoe belangrijk zijn eigen kijk op het familieverhaal is en waar zijn hart ligt. Maar om de Alquería te kunnen behouden moet hij Pepa vinden.

(Spiegeldagen, Ambo Anthos, € 29,99)

Over de schrijver

Over de schrijverMark Stokmans (1975) studeerde algemene letteren met als specialisatie Latijns-Amerikastudies en internationale betrekkingen. In 2022 debuteerde hij met de roman Land van echo’s, die lovend werd ontvangen en waarvoor hij de Boekhandelsprijs 2023 ontving. Er zijn inmiddels meer dan 20.000 exemplaren van verkoch

Tekst: Danielle Bronsgeest. Foto: Dirk-Jan van Dijk

Zin in? Wij mogen 3 exemplaren van Spiegeldagen weggeven. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 28 februari.