Vrouwenhaat in de politiek

Praat op 24 maart mee in de Balie Amsterdam

Zin redactie 21 maart 2024

‘Heks’, ‘hoer’, ‘zeikwijf.’ Terwijl vrouwen ondervertegenwoordigd zijn in de politiek, krijgen vrouwelijke politici bovengemiddeld veel te maken met bedreigingen en intimidatie. Waar komt die vrouwenhaat vandaan? Aan de hand van zijn essay Het geval Hekse Falsema gaat Daan Heerma van Voss op maandag 24 maart om 20.00 uur in de grote zaal in gesprek met o.a. Maaike Meijer, Loes ten Dolle (D66) en Sylvana Simons.

Uitgaans Tip!
De Balie in Amsterdam produceert programma’s en series rond de actualiteit van kunst. Aan de hand van zijn essay gaat Daan Heerma van Voss op maandag 24 maart om 20.00 uur in de grote zaal in gesprek met Maaike Meijer, Loes ten Dolle (D66) en Sylvana Simons. En er zijn nog kaarten verkrijgbaar.
Meer informatie en boeken

5 vragen aan Sylvana Simons

Precies een jaar geleden interviewden wij Sylvana Simons voor de rubriek 5 vragen aan, waarin ze eerlijk is over de politieke detox waarin zij zit. Je leest het volledige interview hier!

Ze zit midden in een politieke detox, sinds ze afgelopen december de Tweede Kamer en de door haarzelf opgerichte partij BIJ1 verliet. Het is echt afkicken. En omdat ze bezig móét zijn, heeft Sylvana Simons (1971) in de korte tijd dat ze thuiszit al een complete lampencollectie gemaakt. Een manier om haar hoofd leeg te maken.

1. Vorig jaar verliet je de Tweede Kamer. Hoe gaat het met je?

“Heel goed. Ik ben niet in een zwart gat gevallen of zo – al voelt het vertrek uit de politiek wel dubbel. Aan de ene kant is het heel fijn om na zo’n turbulente periode rust te hebben. Aan de andere kant is aan de zijlijn staan en alleen maar toekijken frustrerend. Als ik een debat op televisie zie, denk ik alleen maar: nu moet iemand dit zeggen of dat doen. Dus probeer ik niet te kijken. Sowieso volg ik zo min mogelijk het nieuws. Noem het een politieke detox. Ja, ik ben aan het afkicken. Dat gaat de ene dag beter dan de andere. Je moet je voorstellen: de afgelopen acht jaar heb ik me voor duizend procent ingezet voor de goede zaak. Ik werkte tachtig uur in de week, droeg als eenpitter in de Tweede Kamer alle verantwoordelijkheid voor BIJ1 en had elke dag wel tien deadlines. Nu heb ik er niet een. Dat is wennen. Helemaal omdat ik iemand ben die niet stil kan zitten, niet niks kan doen. Ik moet iets om handen hebben. Dus heb ik de ene verslaving ingeruild voor een andere.

Op het moment ben ik in mijn huis aan het klussen en aan het opruimen. Ik kijk allemaal van die YouTube-filmpjes: How to declutter your home. Ontspullen. Ik kijk kritisch naar alles wat ik heb en beslis dan: deze tafel gaat naar de kringloop en dit kastje knap ik op. Zo had ik een vintage kastje staan – ik ben dol op tweedehands – dat ik al twintig jaar overal mee naartoe zeul. Ik was er eigenlijk nooit echt blij mee. Maar nu heb ik dat kastje met stof bekleed en ineens is het mijn kastje. Ik heb in de korte tijd dat ik thuis zit ook al een hele lampencollectie gemaakt. Creatief bezig zijn is mijn manier om het hoofd leeg te maken. Lekker bezig zijn met je handen, voor zover dat gaat bij mij: ik heb reuma. Laatst moest ik een boortje vastdraaien in een boormachine. Dat lukte dus niet. Heel irritant. Gelukkig heb ik veel lieve mensen om me heen. Dus wat ik dan doe, ik bel een vriendin: ‘Kun je me komen helpen?’

Die reuma is er al een tijdje. Het is grillig, reist door mijn lichaam. Ik kan niet zeggen: ik heb daar en daar pijn, want dat verschilt van dag tot dag. Er valt overigens prima mee te leven. Al voel ik me af en toe wel een oude vrouw. Alles piept, kraakt, is stijf en doet zeer. De pijn is vermoeiend. Ik merk dat mijn reuma heel erg weers- afhankelijk is. Op kou en vocht ga ik niet goed. Ik kan tegenwoordig al aan mijn lichaam voelen wat voor weer er op komst is. Mijn vader kon dat ook. Toen ik nog klein was, kreeg hij een verschrikkelijk auto-ongeluk. Gelukkig heeft hij er niets ernstigs aan overgehouden, alleen: vlak voordat het ging regenen, werd zijn enkel dik. Die enkel was een weersvoorspeller geworden. Magisch vond ik dat. En nu kan ik dat dus zelf ook. Dat fysiek alles minder wordt, is een hard gelag voor iemand als ik. Ooit was ik een fanatiek danseres.

Tuurlijk ben ik weleens verdrietig om mijn lichamelijk ongemak. Dan huil ik. Al realiseer ik me daarna ook weer: het is mijn ego die het belangrijk vindt dat ik alles kan en er, tussen aanhalingstekens, goed uitzie. Maar het is het belangrijk- ste dat ik verder gezond ben. Vroeger danste ik elke dag, dat gaat nu dus niet meer. Te veel pijn. Maar ik zet thuis nog steeds de muziek aan en af en toe dans ik met mijn kleindochter van 3 door de kamer. Een heel enkele keer dans ik ook nog buiten de deur. Afgelopen maand was ik op een feest- je waar ze muziek draaiden uit mijn TMF-tijd, Sylvana’s Soul. Tja, dan kan ik niet anders dan helemaal losgaan op de dansvloer. Niemand die dan ziet dat ik iets mankeer. Een dag later had ik echt de neiging om me op social media te verantwoorden: jongens, ik heb echt reuma, hoor. Ik lag er na dat feestje vier dagen af.

2. Hoe kijk je terug op je carrière in de politiek?

“Er is zoveel gebeurd de laatste acht jaar. Ik kan er nog niet de juiste woorden aan geven. Ik zit nog midden in dat proces van afscheid nemen. Niet alleen van de politiek en de strijd die ik elke dag voerde, maar misschien ook wel – of vooral – van alles eromheen. De bedreigingen. Doodswensen. Haatberichten. Ik heb heel veel over me heen gekregen, sinds ik als tafeldame De wereld draait door die ene vraag stelde aan Martin Šimek. Hij vertelde over de bootvluchtelingen die hij hielp. Hij zei dat hij gewoon lief was voor die zwartjes. Ik vroeg hem daar op waarom hij het woord ‘zwartjes’ gebruikte. Die term vond ik neerbuigend, maar dat zei ik niet. Die ene vraag aan Šimek gesteld door een zwarte vrouw zorgde voor zoveel beroering. Hoe durfde ik. Het hele land viel over me heen. Voor mij was dat een bevestiging van wat ik altijd al voelde. We leven in een land waar we voor de wet allemaal gelijk zijn, maar waar de praktijk te veel voor beelden laat zien van ongelijkheid. Daar wilde ik iets aan doen. Ik wilde opstaan tegen racisme. Ons slavernij verleden ter sprake brengen. Dus stapte ik in die politieke sneltrein, richtte ik een partij op en ging ik er met volle vaart in. Terugkijkend was dat proces heel intens. Tuurlijk, die bedreigingen doen iets met je.

Ik dacht dat ik er wel over praatte en ermee bezig was. Maar nu denk ik: ik heb het eigenlijk niet echt aangeraakt. Ik benaderde het alle maal praktisch, pragmatisch. Deed aangiftes maar liet het emotioneel niet binnenkomen. Liet de angst niet toe. Niet echt, tenminste. Nu probeer ik het van me af te schrijven, op papier te zetten. Elke dag begin ik er wel aan, maar tot nu toe zonder succes. Ik heb er de rust nog niet voor.”

3. De Koning maakte een excuus voor het slavernijverleden.
Hoe was dat voor jou?

“Het raakte me. Ik was erbij. Zat op de eerste rij in het Amsterdamse Oosterpark tijdens de Nationale Herdenking Slavernijverleden. Op het moment dat de koning zijn excuses uitsprak, ging er een golf van opluchting door het publiek. Dat geeft wel aan hoe belangrijk het was wat er gebeurde. Zijn excuses zijn een erkenning. Een bevestiging dat we niet gek zijn. Het geeft ons de ruimte iets te voelen waarvan we eerst zoiets hadden: dit mogen we niet voelen. Waar ik me wel zorgen over maak, is dat bij deze excuses ook aangepast gedrag hoort. Anders betekenen ze nog niets. Nu er na de verkiezingen een andere wind waait in Den Haag, wordt dat nog lastig.”

4 Iets anders, je hebt een vaste oppasdag, hoe ben jij als oma?

“Volgens mij ben ik een leuke oma. Altijd in voor avontuur. Samen leuke dingen doen. Mijn dochter moet vaak vreselijk om me lachen omdat ze me niet herkent in mijn rol als oma. ‘Wie ben jij?’ Ik was als alleenstaande moeder natuurlijk altijd aan het werk. En krijg nu de kans dat een beetje goed te maken.

Mijn kleindochter is 3. Ze werd geboren toen ik net in de Tweede Kamer kwam. Dat gaf mijn missie daar toen nog wat meer lading. Ineens werd alles nog tastbaarder. Ik wilde strijden voor haar en haar generatie. Mijn kleindochter is overigens geboren op de Internationale Dag tegen Racisme en Discriminatie. En op de eerste dag van de lente. Hoeveel symboliek wil je hebben? Later dit jaar krijg ik er nog twee kleinkinderen bij. Geweldig. Daar verheug ik me enorm op.”

5 Wat zijn jouw plannen voor de toekomst?

“Wat ik de komende twintig jaar ga doen, daar probeer ik nu achter te komen. Ik vind heel veel dingen leuk. Het nadeel is dat als ik iets oppak, er meteen die hyperfocus is. Ik doe namelijk iets all the way of niet. Dus ik geef mezelf nog wat tijd om uit te zoeken wat ik precies wil. Misschien wordt het wel iets in de luwte, uit het oog van de publiciteit.

Ik heb weleens gezegd dat ik uiteindelijk een grumpy old lady wil worden waar mensen naartoe gaan voor wijsheden. Dat lijkt me zo eervol. In de Surinaamse cultuur groeit het respect voor mensen sowieso met de jaren. Hoe ouder je wordt, hoe meer je op dat heilige voetstuk terechtkomt. Een vriendin van me noemde me ooit eens het orakel van Duivendrecht. Daar was ik oprecht trots op. Wat ik mensen dan als tip zou meegeven? Praat eens zes minuten tegen je eigen spiegelbeeld. Ik doe dat dagelijks, vlak voor het slapengaan. Het is voor mij een meditatief moment. Iets tussen mij en mezelf. Voor de spiegel neem ik de dag door. Rauw en liefdevol. Ik doe elke dag wel iets waarvan ik denk: Syl, was dat nou nodig? Waarom reageerde je zo onaardig? Dat gaan we morgen anders doen. Soms vergeef ik mezelf iets dat al langer geleden is gebeurd. Of er popt ineens een fijne herinnering op waar ik onbedaarlijk om moet lachen. Soms valt er ook niets te bespreken. Dan kijk ik mezelf aan en zeg ik: ‘Vandaag was het gewoon een woensdag.’

Maar door dit elke dag te doen, sluit je een bepaalde vriendschap met jezelf. En blijf je een blij mens. Als ik om me heen kijk, maak ik me serieus zorgen over collectief narrig gedrag. Heel Hollands. Door die momenten voor de spiegel kom ik daar van los. En blijf ik dicht bij mezelf. Bij wie ik wil zijn. Het alleen-zijn en de dingen in mijn eentje ondernemen, kosten me geen enkele moeite. Gisteren vierde ik mijn 53ste verjaardag met mezelf in de sauna. Daarna trakteerde ik mezelf op een brunch, een massage en een diner. Het was een topdag, ik voelde me compleet gelukkig.

Weet je wat ook typisch is? Naarmate ik ouder word, hecht ik steeds meer waarde aan Surinaamse rituelen. Vroeger sprak ik nooit mijn moerstaal, tegenwoordig lees ik Nijntje bewust voor in het Sranan. En ik weet nu al dat als ik doodga, ik niet zo’n witte, Hollandse begrafenis wil. Nee, dan wil ik een bazuinkoor en moeten ze mij dansend wegdragen.”

kort cv

Sylvana Simons (1971) is geboren in Paramaribo, Suriname, en groeide op in Nederland. Ze begon als danseres bij zanger CB Milton en vergaarde in de jaren 90 bekendheid als VJ bij de toenmalige muziekzender TMF. Ze presenteerde verschillende tv-programma’s als TV Makelaar, Nederland vertrekt, de talkshow Sylvana en North Sea Jazz. In 2016 sloot ze zich aan bij de politieke beweging DENK. Een half jaar later richtte ze haar eigen politieke partij op, Artikel 1, die later de naam BIJ1 kreeg. In 2021 won BIJ1 een Kamerzetel, in december 2023 nam Sylvana afscheid van de politiek.

TEKST: JOLANDA HOFLAND | BEELD: MAARTEN KOOLS/LUMEN