Schrijver Brenda Meuleman:

Ze twijfelde om er zelf over te schrijven. Omdat er al zo veel over de Tweede Wereldoorlog is geschreven. Maar nadat ze er met rode konen stapels boeken over had verslonden, kon Brenda Meuleman (1972) niet anders. Ze schreef de historische roman Ik zie je aan de overkant. Over drie vrouwen en een Amerikaanse soldaat in een stad, Nijmegen, in oorlog.

Je schrijft bij voorkeur historische romans. Heeft dat te maken met je studie kunstgeschiedenis? Wanneer en hoe ontdekte je de schrijver in je?

“Je hoort vaak van schrijvers dat ze al vanaf hun jeugd een dagboek bijhielden en er altijd al van droomden om schrijver te worden. Dat had ik helemaal niet. Een dagboek bijhouden heb ik misschien ooit één dag gedaan, maar het was niets voor mij: ik speelde liever buiten én ik las veel en graag. Verslond de inhoud van de plaatselijke bibliotheek – van Bemmel, een dorp tussen Nijmegen en Arnhem.

Het is wel zo dat de studie kunstgeschiedenis mij op het spoor van het schrijven heeft gezet. Tijdens de research voor mijn afstudeerscriptie – Politiek in de beeldtaal van keizer Augustus – stuitte ik op het levensverhaal van zijn enige dochter Julia, die zijn oogappel was maar uiteindelijk lijnrecht tegenover hem kwam te staan. Toen zij 38 was en moeder van vijf jonge kinderen, verbande hij haar uit Rome naar het eiland Ventotene, dat toen Pandateria heette, om haar nooit meer terug te zien.

Ik was al begonnen met het bijwonen van schrijfcursussen voor korte verhalen, lange verhalen en deed mee aan schrijfwedstrijden toen ik besloot om me in deze episode te verdiepen en hierover een roman te schrijven. Ik koos dus niet zozeer voor het genre, het was eerder dat ik dit verhaal in het verleden graag wilde vertellen; zo’n boek heet dan een historische roman. De combinatie van research doen en het verweven van historische feiten met mijn fantasie bleek bij mij te passen, ik voelde me daarin thuis. De daaropvolgende twee romans vonden in andere tijden plaats maar wel in het verleden. Ook Ik zie je aan de overkant valt binnen dit genre: je beleeft het hele verhaal als lezer in een bepaalde verleden tijd, in dit geval de meest moderne tijd waarvoor ik tot nu toe heb gekozen, namelijk WOII.”

Je nieuwste boek, Ik zie je aan de overkant, staat op het punt van verschijnen. Hoe kwam het verhaal van deze historische roman over WOII tot je?

“Ik was al een tijdje op zoek naar een nieuw onderwerp – magazines lezen, ogen openhouden, non-fictieboeken lezen, denken dat je iets interessants hebt en er dan toch geen verhaal in zien: het komt me niet aanwaaien – toen ik een boek over de oorlog in Nijmegen in handen kreeg. Ik ging steeds meer oorlogsboeken bijbestellen – hoera voor Boekwinkeltjes.nl! – en las het allemaal met rode konen. Er ging een wereld voor mij open over wat er precies in en rond Nijmegen was gebeurd, maar om er zélf over te schrijven twijfelde ik. Omdat er al zo veel over de oorlog is geschreven. Maar ja, over Nijmegen is toch relatief weinig bekend, terwijl de stad een ongelofelijk groot oorlogsverleden heeft.

Constante repressie, deportatie van de Joodse populatie in 1942, het grote bombardement van het centrum van Nijmegen door de Amerikanen op 22 februari 1944 en de gevechten tijdens Market Garden, waarbij de Waalbrug en de verkeersbrug uiteindelijk – veel te laat – door de geallieerden werden heroverd op de Duitse bezetter. Hierna werd de brug bij Arnhem ‘een brug te ver’, met alle gevolgen van dien. Met al die informatie die tot mij kwam, met name over de verzetsdaden die door vrouwen zijn gepleegd, bedacht ik een verhaal dat steeds meer dramatische wendingen kreeg. Ik kon niet meer terug. Er ontstond een verhaal rond drie vrouwen binnen één gezin en een Amerikaanse soldaat die dingen meemaakt, die ik vrij gedetailleerd heb laten samenvallen met de werkelijkheid.”

Kun je nog iets meer vertellen over je research?

“Ik lees vooral veel non-fictie, wetenschappelijk én verhalend, en zoek online allerlei bronnen op, zoals online artikelen en historische websites, maar ook archieven. Persoonlijke getuigenissen, dagboeken en briefmateriaal vind ik ook interessant en zijn in alle vormen vindbaar. Als ik wil weten ‘hoe iets ging’, bestel ik er het liefst een boek over. Daar kun je in een later stadium, tijdens het schrijven zelf, ook weer makkelijk in terugbladeren. Al met al ben ik ongeveer een jaar bezig geweest met de research.”

Drie vrouwen, moeder Antonia en haar twee dochters, vormen samen een eenheid van verzet in september 1944. Hoe is dat zo gekomen?

“Nou… wat in het verhaal langzaam naar voren komt, is dat de aanvankelijke onderlinge eenheid feitelijk op de proef wordt gesteld door de verschillende verzetshandelingen. Vaak was er één persoon binnen een gezin die begon met het plegen van verzetsdaden of zich aansloot bij een verzetsgroep. In het boek is dit Claar. Zij heeft ook behoorlijk wat te zeggen binnen de Nijmeegse groep en heeft een hand in gelieerde verzetsgroepen – zij is geboetseerd uit meerdere verzetsvrouwen die ik ben tegengekomen tijdens de research. Claar trekt haar zusje hierin mee, want zo gebeurde dat vaak. Die zus, Hanna in mijn boek, wil weliswaar loyaal zijn aan haar oudere zus en het juiste doen, maar is eigenlijk doodsbang.

De moeder van het gezin redt een Joods jongetje en laat hem bij hen onderduiken, een logische keuze vanuit haar perspectief maar ook daar zitten haken en ogen aan die alleen Claar lijkt te zien. Claar en iedereen die zij kent binnen de verzetsgroep loopt groot gevaar, met name in die tijd vlak voor Market Garden in 1944. Omdat de Duitse bezetter steeds meer in het nauw komt. Vergeet niet dat op 6 juni D-Day heeft plaatsgevonden en de geallieerden snel oprukken naar het Noorden. Zeker na de mislukte aanslag op Hitler op 20 juli 1944 is het hek voor de Duitsers van de dam en krijgen SS’ers de opdracht om iedereen die betrapt wordt op een verzetsdaad zonder enige vorm van proces dood te schieten. Dat is de achtergrond waartegen het verhaal plaatsvindt. De spanningen lopen op.”

Als gezegd besluit Antonia een Joods jongetje in huis te nemen. Waarom zet dat het verbond van de drie vrouwen onder druk?

“Omdat de dreiging en het gevaar groot zijn en toenemen. Steeds meer verzetsmensen in de omgeving van Claar worden gearresteerd, ook haar verloofde, en dreigen tijdens martelingen in gevangenschap de namen van andere verzetsleden te noemen. De SD – Sicherheitsdienst – heeft haar om die reden ook in het vizier, dus het gevaar van een onderduiker in huis is er niet alleen voor alle gezinsleden maar ook voor het jongetje zélf. Claar vindt dus dat hij ergens anders moet worden opgevangen. Voor Antonia is het daarentegen vanzelfsprekend om hem op te nemen en voor hem te zorgen – ze heeft hem gevonden en voelt zich verantwoordelijk, gevaar of niet. Hanna staat daar tussenin. Dat de angsten van Claar niet ongegrond zijn, wordt uiteindelijk op een harde manier duidelijk.”

De Amerikaanse parachutist Walter wordt door de SS gevangengenomen. Op welke manier is dat gegeven van invloed op de situatie van de drie vrouwen?

“Niet direct, wel indirect. Maar als ik daar antwoord op geef, ga ik wel heel erg spoileren en dat vind ik toch een beetje zonde.” (lacht)

Herken je jezelf in een van de drie vrouwen – of misschien wel in alle drie?

“Oei, wat een moeilijke vraag! Antonia is een vrouw die ik vast zou willen zijn, maar niet ben. Kordaat, handig, een beetje potig, voor de duvel niet bang. Zij doet wat ze moet doen, maar heeft afgezien daarvan natuurlijk ook een breekpunt. Ze is, mag ik hopen, niet eendimensionaal. Van Hanna en Claar ben ik, denk ik, allebei een beetje. Lief en kattig. Onzeker en zelfverzekerd. Zacht, maar met een grote mond als het moet. Ook als het niet moet. (lacht) Of nou ja, de mond op de juiste plaats – dat klinkt wat beter.”

Wat wil je de lezer graag meegeven met je boek? Wat hoop je dat de lezer bijblijft?

“Ik ben niet zo van de boodschappen, maar wat ik beoogd heb tijdens het schrijven, is om lezers dichterbij het menselijke gevoel en de onderlinge relaties in een oorlogssituatie te brengen. Zowel familierelaties als liefdesrelaties, op grond van wat ik erover gelezen heb en door mezelf steeds af te vragen: wat als dit en dat écht gebeurt, wat doet dat met je?”

Wordt je volgende boek weer een historische roman? Al enig idee van een onderwerp?

“Ja en nee. En wie dit interview heeft gelezen, begrijpt dit antwoord volkomen!”

Over het boek

Ik zie je aan de overkant is de nieuwe historische roman van Brenda Meuleman over Operatie Market Garden. Nijmegen, september 1944. Moeder Antonia, de verloskundige die door de stad reist, en zussen Claar en Hanna, met hun eigen vorm van verzet, vormen een onverbrekelijke eenheid. Maar wanneer Antonia een Joods jongetje in huis neemt, worden de grenzen van hun verbond op de proef gesteld. Terwijl de spanning stijgt, volgen we de Amerikaanse parachutist Walter in de kolkende chaos van Operatie Market Garden. Zijn gevangenneming door meedogenloze SS’ers na een vuurgevecht in het hart van Nijmegen zet een reeks gebeurtenissen in gang die de levens van deze personages op een cruciaal kruispunt brengen. De samensmelting van hun verhalen op de dag van de bevrijding onthult een aangrijpend en meeslepend epos van doorzettingsvermogen en menselijke veerkracht. 20/8 in de winkel

(Ik zie je aan de overkant, Luitingh-Sijthoff, € 21,99)

Over de schrijver

Brenda Meuleman (1972) studeerde bedrijfscommunicatie en kunstgeschiedenis, beide aan de Radboud Universiteit Nijmegen. Ze verdeelt haar tijd tussen het schrijven en haar werk in de kunst- en antiekhandel. Eerder verschenen Het verraad van Julia en Felle streken. Ik zie je aan de overkant is haar nieuwste historische roman.

Zin in? 

Wij geven 3 exemplaren van Ik zie je aan de overkant weg. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 21 augustus.