Vrouwen in pop

De meeste interessante muziek van deze tijd wordt gemaakt door vrouwen. Sterker nog: de zomer van 2024 was historisch in dat opzicht. Is dat toeval? vraagt muziekjournalist Alfred Bos (1955) zich af. Of is het een patroon? ‘In de vorige eeuw was popmuziek een wegwerpartikel, een modegril; tegenwoordig is het cultuur.’

Bart Chabot: ‘Rock-’n-roll was lange tijd een mannenbolwerk. Maar de laatste tijd zijn vrouwen in
the lead. Dat is een goeie zaak. Muziekjournalist-van-het- eerste-uur Alfred Bos schreef eerder dit jaar fraai over Patti Smith in dagblad Trouw. Wie zou deze aardverschuiving beter kunnen duiden?’

Alfred Bos: “De zomer van 2024 was historisch. Grote woorden? We hebben het over pop­ muziek. Ik ben oud genoeg om de zomer van 1977 bewust te hebben meegemaakt. Dat jaar brak punk door. Niet dat alle muziek van vóór punk opeens passé was, maar er veranderde wel wat. Iets essentieels. Er waaide een nieuwe wind en dat luchtte op. Er was meer ruimte. Voor afwijkende muziek, voor afwijkende ideeën.

Zo’n soort zomer is die van 2024 gebleken. Het begint in februari. Tijdens de Grammy Awards, waar de Amerikaanse muziekindustrie jaar­ lijks prijzen uitreikt aan de opmerkelijkste prestaties, domineren vrouwelijke artiesten.

Beste album van het jaar? Plaat van het jaar? Single? In alle belangrijke categorieën – op een totaal van 94 – zijn vrouwen de winnaar. De mannen krijgen de kruimels. Dan wordt het zomer en klinkt Espresso van Sabrina Carpenter uit elke autoradio, smart­ phone en – jawel – koffiebar. Espresso ver­ schijnt in april en tikt binnen drie maanden meer dan een miljard streams aan. In de songtekst is de zelfbewuste zangeres het liefdesobject van een aanbidder. Hij kan niet slapen, want zij is zijn espresso. Krachtig als koffie, een stimulans. Zij leidt, hij lijdt.

In juni brengt de Engelse zangeres en song­ schrijver Charli XCX haar zesde album Brat uit. De plaat slaat in als een granaat engroeit op internet uit tot meme. Het olijfgroen van de hoes wordt de modekleur van de zomer en de Amerikaanse presidentskandidaat Kamala Harris adopteert het ontwerp van Brat voor haar campagne.

De sensatie van het seizoen is Chappell Roan. Haar debuutalbum verschijnt in september 2023 en nadien is haar populariteit maande- lijks gegroeid. Als het hoogzomer is, staat ze met maar liefst zes singles in de Amerikaanse Top 100 en alleen Taylor Swift houdt The rise and fall of a Midwest princess – met onder meer het nummer Coffee – van de eerste plaats in de albumlijst.

Testosteronluw

Stimulerend zijn de nieuwe popsterren post- Taylor Swift zeker. De zomer van 2024 is het moment waarop vrouwen het zwaartepunt van de popmuziek verleggen, ze dicteren de smaak. De hitparade is een testosteronluwe zone geworden.

Als popmuziek een driehoek is – met als zijden de open, toegankelijke basis (pop), de meer artistiek diepgravende kant (kunst) en de uit- dagende, rebelse kant (punk), dan is Sabrina Carpenter het zingende buurmeisje, Charli XCX de pionierende performer en Chappell Roan de provocerende muiter.

Kapitalisme is seksisme, stelt de Nederlandse schrijver en filosoof Doortje Smithuijsen in haar gelijknamige pamflet. Vrouwelijke muzikanten werken in een omgeving – muziekindustrie en mainstream media – waarin de waarden van het patriarchaat de norm zijn.

Sabrina Carpenter, Charli XCX en Chappell Roan zijn al jaren actief en werden niet begrepen, genegeerd of tegengewerkt. Dat heeft hen niet ontmoedigd, in tegendeel. Op hun eigen voor- waarden hebben ze, via sociale media en streamingdiensten, een massapubliek weten te bereiken en zetten de toon. Dat maakt de zomer van 2024 historisch.

Minderheden

Waarom gebeurt dat nú? Aan het kapitalisme is weinig veranderd en sociale media en streaming-

diensten zijn er al een jaar of vijftien, daar kan het niet aan liggen.
De geschiedenis leert dat oorlogen de katalysa- tor zijn van grote sociale, economische, politieke en culturele veranderingen. Zo verschuift de rol van de vrouw in de samenleving, haar positie verandert.

Het duidelijkste voorbeeld is Japan na de Tweede Wereldoorlog. Het land veranderde in een paar jaar tijd van een gesloten samenleving vol tradities naar een moderne maatschappij waarin vrouwen meer ruimte nemen. Met als resultaat een culturele explosie van films, boeken en strips (manga’s) die eigentijdser en moderner zijn dan die van Europa en Amerika op dat moment.

Het #MeToo-moment van 2017 was geen tradi- tionele oorlog tussen naties. Wel een culturele oorlog, tussen de seksen. Of eigenlijk, tussen de heersende macht en minderheden: vrouwen, mensen van kleur, mensen die afwijken van de heteroseksuele norm. Die lieten luider dan daarvoor hun stem horen. Genoeg is genoeg. Daar kwam de coronacrisis overheen. Iedereen zat thuis opgesloten, bracht de dag door voor een scherm en onderhield contact via sociale media. De creativiteit bloeide, menigeen begon een blog, een account of een YouTube-kanaal. Het resultaat is een nieuwe generatie creatieve talenten. Of een nieuwe attitude van talenten die al actief waren. Presto, de zomer van Sabrina, Charli en Chappell.

Meiden met gitaren

Op 15 mei 1976 zie ik Patti Smith in Paradiso, haar eerste optreden in Nederland, en ik weet: rock is geen exclusieve boys club meer. Dat voelt voor mij, als eerstejaarsstudent Nederlands, als een verademing. Het verkleint de afstand tot het anderegeslacht.

Bovendien, Patti Smith is geen sexy mode- popje. Dat maakt haar extra cool. Meiden met gitaren zijn sowieso cool, Suzi Quatro heeft de ban gebroken. Wie meent dat vrouwen niet kunnen rocken, verwijs ik naar The Donnas. Denk een kruising van Sex Pistols en AC/DC, gespeeld door vier middelbare scholieres

Meer lezen?

Lees het vervolg van Alfred Bos zijn verhaal over Vrouwen in pop in Zin 12. Dit nummer van gasthoofdredacteur Bart Chabot ligt nog tot 14 november 2024 in in de winkel. Of bestel ‘em hier online.

De beste artikelen in je mailbox? Meld je aan voor de nieuwsbrief

TEKST: ALFRED BOS | BEELD: GETTY IMAGES