Thrillerschrijver Jeroen Windmeijer:

Hij werkt altijd in trilogieën. Toch zijn de boeken van thrillerschrijver Jeroen Windmeijer (1969) prima los van elkaar te lezen. In zijn Delftse trilogie verscheen zojuist deel 2: De wraak van Balthasar. Inderdaad, over de moordenaar van Willem van Oranje. En… hoe die gebeurtenis nog altijd bloedspannend doorwerkt in het heden.

Je bent een internationaal befaamd schrijver met boeken als Het Pauluslabyrint. Ligt de lat dan hoog voor elk volgend boek? Voel je prestatiedruk?

“Je wilt als schrijver in elk geval dat je laatste boek minstens zo goed als – of het liefst beter is dan – het boek ervoor. Eén minder boek vergeven de lezers je nog wel, maar twéé mindere boeken achter elkaar? Ik denk dat dat funest is… Ergens is er altijd wel die druk dus, maar het gekke is dat je daar tijdens het schrijven zelf niet eens zo heel erg veel last van hebt. Schrijven is mijn voltijds baan, ik ben er de hele dag mee bezig. En zoiets houd je alleen maar vol als je het écht leuk vindt wat je doet, het gaat mij om het pure plezier van het scheppen, het uitzoeken, het verzinnen, het associëren. Ik kan daar helemaal in opgaan, op zo’n moment ben je feitelijk helemaal niet bezig met je publiek of een oordeel van de buitenwereld. Ook voordat mijn boeken werden uitgegeven, had ik er veel plezier van. Met mijn uitgever spreek ik af dat er elk jaar een nieuw boek verschijnt. Dat zou andere mensen een gevoel van druk opleveren, maar ik gedij heel erg als ik weet dat ik het vertrouwen krijg. De bijbehorende contracten geven mij juist de rust om te schrijven.”

De schaduw van Vermeer en nu De wraak van Balthasar zijn verschenen in wat een trilogie moet worden, gesitueerd in Delft. Wist je van tevoren dat het drie boeken moesten worden?

“Ja, ik werk altijd in trilogieën, dat is zo gegroeid. Ik hou heel erg van het getal drie, een mooi en fijn getal. Er gingen drie boeken komen over Delft. Ik wist dat het eerste deel om Johannes Vermeer zou draaien, het tweede boek moest ‘iets’ met het koningshuis hebben. Dat ‘iets’ is de moord op Willem van Oranje geworden, maar dan vanuit de moordenaar Balthasar Gerards bezien. Het leek me interessant om eens te kijken naar zijn achtergrond en zijn motieven voor de moord. Niet om die goed te praten, maar om te kijken wat er bij hem speelde. Voor ons is hij een schurk, maar voor de katholieken was hij een grote held, een martelaar voor het geloof. De Rooms-Katholieke kerk heeft hem nog bijna heilig verklaard! Wanneer is iemand een vrijheidsstrijder en wanneer een terrorist? Dat hangt er maar net van af aan welke kant van het hek je staat.

De drie boeken in mijn trilogieën kunnen los van elkaar en in willekeurige volgorde worden gelezen. Er is vaak wel een rode draad of een thematische overeenkomst die ze met elkaar gemeen hebben, in dit geval de rol van nazaten die zich nog altijd sterk verbonden weten met hun voorouders.”

Jij maakt met je boeken geschiedenis leuk, vervlogen tijden komen weer tot leven. Doe je voor elk boek research?

“Dat vind ik fijn om te horen, dankjewel! Ik begin altijd met twee, drie maanden onderzoek. Ik dompel me helemaal onder in een onderwerp. Ik lees veel, kijk films en documentaires, interview mensen, mail experts, bezoek locaties en ga naar musea, et cetera. Ik heb dan op een gegeven moment wel 100-150 pagina’s aan aantekeningen. In deze fase associeer ik er flink op los, ik probeer verbanden te leggen met parallelle gebeurtenissen, verhalen die er qua thematiek op lijken, zoek in de Bijbel naar bijpassende citaten en verhalen. Ik vertrek altijd vanuit de feiten, en ik ben op zoek naar witte vlekken die ik op een aannemelijke en spannende manier in kan kleuren. Zodat mensen denken: hm, dit zou best wel eens wáár kunnen zijn…”

Hoe belangrijk is het om je aan de feitelijke geschiedenis te houden?

“Mensen die mijn boek oppakken weten dat ze het rijk van de fictie betreden, dus in zekere zin moet je mijn boeken met een korrel zout nemen. Het zijn geen geschiedenisboeken, zeker omdat feit en fictie op een gegeven moment door elkaar beginnen te lopen. In de eerste plaats wil ik natuurlijk gewoon een spannend verhaal vertellen – en en passant toch ook dat mensen er iets van opsteken. Ik vind het leuk als de nieuwsgierigheid van mensen wordt geprikkeld of dat hun interesse wordt gewekt om zelf iets uit te zoeken. Veel lezers googelen tijdens het lezen en zijn dan vaak verrast hoeveel er wél waar is wat ik schrijf.”

Hoe verweef je feiten en fictie?

“De fictie begint voor mij eigenlijk altijd bij de witte vlekken die elke geschiedenis kent, daar waar we gewoon niet weten wat er is gebeurd, waar controverse over is, waar experts het met elkaar niet eens zijn. De stenen goden speelt op Paaseiland. De feiten rond het eiland en rond Jacob Roggeveen, de Nederlandse ontdekkingsreiziger die Paaseiland als eerste westerling zag, kloppen. Maar het is bijvoorbeeld een raadsel waarom de Paaseilanders van de ene op de andere dag zijn gestopt met het maken van die grote voorouderbeelden, nadat ze dat eeuwen en eeuwen hadden gedaan. Ze gooiden er letterlijk het bijltje bij neer, die liggen nog in de groeves, de half afgemaakte beelden zitten voor altijd vast in de rotsen. Ze zijn de beelden die al waren neergezet om gaan gooien! Wat is daar in ’s hemelnaam gebeurd? Dáár kom ik dan om de hoek kijken…”

In De wraak van Balthasar onthul je het ‘echte’ verhaal achter de moord op Willem van Oranje. Hoe ‘echt’?

“De feiten rond Balthasar Gerards kloppen. Toch denk ik dat weinig mensen iets van de moordenaar afweten, behalve dan dat hij Willem van Oranje doodschoot. Hij heeft de moord zes jaar lang voorbereid, het was een man met een missie die al die jaren zijn doel goed voor ogen hield. Hij moest vaak improviseren, had met tegenslagen te maken, moest mensen voor zich zien te winnen, inschatten wie hij wel kon vertrouwen en wie niet, sluwe plannen smeden waar niemand iets van mocht weten, mensen voorliegen… En in zijn ogen deed hij écht iets goeds, hij zag zichzelf als een martelaar voor het geloof. Hij wilde de eenheid van de katholieke kerk redden, hij zag Willem van Oranje als een ketter die een enorme bedreiging voor de Moederkerk was. In mijn boek wil ik laten zien dat je eigen perspectief bepaalt hoe je een gebeurtenis beoordeelt. We hebben het over dezelfde gebeurtenis, maar het oordeel wordt sterk gekleurd door de bril die je op hebt – en vaak ben je je daar niet helemaal bewust van. Bovendien is die bril vaak door je ouders, door de traditie of wat dan ook op je neus gezet, je kijkt gekleurd naar je omgeving. Het is altijd goed jezelf af te vragen: wat als ik er nou naast zit? Alleen al erover durven nadenken dat je het misschien niet bij het rechte eind hebt, is al een heel nuttige en geestverruimende oefening.”

Het verhaal van De wraak van Balthasar speelt in het nu. Er is sprake van een aantal moorden met verwijzingen naar de tijd van Willem van Oranje. Hoe kan iets van zo lang geleden nu nog zijn uitwerking hebben?

“Geschiedenis werkt altijd door in het heden. Dat werkt op persoonlijk of individueel niveau zo – we zijn wie we zijn op basis van onze ervaringen in het verleden – maar ook op grotere schaal. Als je kijkt naar de moord op Willem van Oranje, dat is écht een gebeurtenis geweest die enorm grote consequenties heeft gehad – niet alleen voor Nederland, maar in zekere zin ook voor de wereld. De Nederlanden waren tamelijk verdeeld in hun strijd tegen Spanje, er was geen eenheid tussen de noordelijke en de zuidelijke Nederlanden. Maar na de dood van Willem van Oranje beseften de verdeelde edelen dat een overwinning op de Spaanse koning alleen mogelijk was als ze de onderlinge conflicten achter zich lieten. Vanaf dat moment zijn ze gaan samenwerken, hebben ze uiteindelijk onafhankelijkheid van de Nederlanden weten te bewerkstelligen en daarop volgde de grote bloei in de 17de, Gouden, eeuw. Dat laatste zou bijvoorbeeld al niet mogelijk zijn geweest als Nederland een ‘provincie’ in het Spaanse rijk was gebleven.”

Je hebt voor een vrouwelijke hoofdpersoon gekozen: oud-militair Bobbi Meijer. Waarom?

“Zij wandelde een soort van het verhaal in. Ik had sowieso een rechercheur nodig die het politieonderzoek moest leiden: een aantal gruwelijke moorden in Delft. Een vrouwelijke rechercheur leek me mooi, dus dat was het begin. Bij het eerste slachtoffer is de hand eraf gehakt… Toen ik de scène schreef waar Bobbi het lijk voor het eerst ziet, kwam opeens het idee op dat zij iets in haar verleden moest hebben waarbij zij iets dergelijks had meegemaakt of gezien. Van daaruit ontstond vrij snel het idee dat ze een oud-militair was, die in Afghanistan had gevochten, iemand met een verleden, een traumatische geschiedenis, iemand met een rafelrandje. Vanaf dat hoofdstuk is het gegroeid eigenlijk.

Het wonderlijke is dat een verhaal op een gegeven moment met je op de loop gaat. Echt iedereen die schrijft heeft deze ervaring: je hoofdpersonen komen tot leven en gaan zelf handelen. Je bent als schrijver veel minder de baas over je eigen verhaal dan lezers vaak wel denken, je hebt niet altijd de regie.

Het is natuurlijk sowieso zo dat hoe verder je in een verhaal komt, hoe minder kanten je op kunt. Een verhaal heeft een bepaalde logica en kent een bepaald verloop. Als schrijver heb je op sommige momenten het gevoel dat je achter de hoofdpersonen aanloopt, alsof zij je bij de hand nemen. Op mijn mooiste momenten heb ik echt het gevoel dat het verhaal aan mij wordt verteld. Dan kunnen mijn vingers het tempo bijna niet bijhouden, dan voel ik me een soort doorgeefluik. Op die heel zeldzame momenten lijkt het dan net alsof tijd en plaats even zijn verdwenen.”

Hoe weet jij spanning in je verhaal te brengen? En bedenk je de plot vooraf of laat je je door jezelf verrassen?

“Ik heb altijd al vrij snel een beginscène en ik weet min of meer waar het eindigt. Bij De wraak van Balthasar is dat de ongelooflijke geschiedenis waarbij Balthasar Gerards een kleine twee maanden voor de moord door een vreemde speling van het lot alleen met Willem van Oranje in een kamer is. Er zijn geen bewakers, niemand. De prins ligt in bed en ontvangt Gerards die als koerier uit Frankrijk was gekomen met belangrijk nieuws. Zijn koppel met zijn steekwapen had hij nog maar vlak ervoor in het wachtlokaal achtergelaten… Dáár begin ik dan mijn boek mee: de toekomstige moordenaar die tegenover zijn toekomstige slachtoffer staat – een scène die je in een verzonnen Netflix-serie zou verwachten, maar dit is écht gebeurd.

Na die twee, drie maanden vol research schrijf ik in drie maanden mijn boek, in één keer. Ik laat mezelf elke dag verrassen. Het is als een wandeling waarbij ik in de verte de kerktoren kan zien, maar niet weet hoe ik daar precies ga komen. Onderweg blijkt er een straat opgebroken te zijn, ligt er een sloot of is er een doodlopende weg. Uiteindelijk kom ik er wel, maar nooit in een rechte lijn.” (lacht)

Wanneer kunnen we het laatste deel van de trilogie verwachten? En ben je daar al aan begonnen?

“Ik verwacht dat dit najaar 2025 zal zijn. Het onderzoek is al klaar, ik ga in januari beginnen met schrijven. Het gaat om een bizarre Delftse geschiedenis: een man die beweerde dat hij de koning van Frankrijk was – de zoon van de bij de Franse Revolutie vermoorde Marie Antoinette en Lodewijk XVI. Hij leek heel goede papieren te hebben om zijn claim te ondersteunen. Hij heeft in Delft een graf in het Kalverbos dat je gewoon kunt bezoeken. Op de deksteen staat in het Frans: Hier rust Lodewijk XVII, de koning van Frankrijk. Het is een krankzinnige geschiedenis waar ik met heel veel plezier in ben gedoken.”

Over het boek

Victor van Atten begint nietsvermoedend aan een van de stadswandelingen die hij begeleidt. De toer wordt die avond opgeluisterd door enkele acteurs in historische kostuums. In de drukke stad valt de vrouw die tegen de stadhuismuur zit niet op. Totdat blijkt dat ze niet beweegt. Ze is gruwelijk verminkt en om het leven gebracht. Wat is er aan de hand in het anders zo rustige Delft?

Voor oud-militair Bobbi Meijer is dit de eerste zaak waarin ze zich als rechercheur kan bewijzen. Als er binnen enkele dagen echter nieuwe moorden gepleegd worden, groeit het haar bijna boven het hoofd. De enige aanwijzing die ze heeft zijn de briefjes die op de plaatsen delict worden aangetroffen: het lijkt iets te maken te hebben met het bewogen verleden van Delft. Het koninklijke verleden…

De spannende thriller De wraak van Balthasar onthult het échte verhaal achter de moord op Willem van Oranje.

(De wraak van Balthasar, Harper Collins, € 24,99)

Over de schrijver

Jeroen Windmeijer (1969) verwierf internationale faam met bestsellers als Het Petrusmysterie, Het Pauluslabyrint, De Genesissleutel en De stenen goden. Van zijn boeken werden meer dan 300.000 exemplaren verkocht en zijn werk is in zes landen uitgebracht. De schaduw van Vermeer en De wraak van Balthasar zijn de eerste twee delen in Windmeijers nieuwe trilogie, gesitueerd in Delft.

Zin in?

Wij geven 3 exemplaren van De wraak van Balthasar weg. Kans maken? Deel je gegevens in onderstaand winformulier en wie weet. Meedoen kan t/m 8 januari.