Controleren in het kwadraat

Het is herkenbaar, de onzekerheid of je iets wel goed hebt gedaan. De behoefte om jezelf te controleren. Maar de grens tussen normale onzekerheid en angstige obsessie is niet altijd eenvoudig te trekken.

Perfectionistisch

Die twijfel die ineens opkomt, halverwege thuis en trein: zit de voordeur wel goed dicht? Het mailtje dat je wel vijf keer bekijkt voordat je op ‘send’ drukt, want stel dat er een typefout inzit. Je zou je rot schamen. Doe je wat je doet wel goed? Een normale vraag, die kan uitgroeien tot een onmogelijke opdracht. Massa’s mensen zijn zulke controlefreaks of zo perfectionistisch ingesteld, dat hun angst om steken te laten vallen hun leven overheerst. Psychotherapeut Carien Karsten, auteur van het recent verschenen boek Uit je angst, in je kracht komt ze dagelijks tegen in haar praktijk. Artsen, topmusici, leidinggevenden die op internationaal niveau opereren
– ze lijden allemaal onder de angst dat ze hun werk niet goed doen.

Dwanggedachten

Karsten: “Ik had als cliënt een arts die op een bepaald moment snel moest beslissen of iemand gereanimeerd zou moeten worden of niet – een besluit dat ze regelmatig moest nemen, maar nu in een heel drukke, stressvolle periode in haar leven. Ze besloot van niet. Daarna ging ze zich afvragen of ze daar wel juist aan had gedaan: was ze een moordenaar? Die dwanggedachte werd zo hevig, dat ze stopte met haar specialisme en ergens anders in de medische sector ging werken. Maar toen kwamen er andere dwanggedachten en vroeg ze zich voortdurend af: ‘Heb ik wel de juiste vloeistof in het juiste buisje gedaan? Heb ik hygiënisch genoeg gewerkt? Ze heeft haar beroep helemaal moeten opgeven. Heel schrijnend.”

Wat doe je eraan?

Als het persoonlijke en/of professionele functioneren totaal ondermijnd wordt door angsten of controlerende handelingen, is er sprake van een stoornis en heb je een gespecialiseerde psycholoog of psychiater nodig. Meestal zal cognitieve gedragstherapie helpen, maar bij ernstige klachten schrijft de psychiater vaak ook medicijnen voor. Heb je vooral last van angst- en/of dwangklachten, probeer die dan eerst zelf aan te pakken, bijvoorbeeld met behulp van ‘design thinking’, een methode die Carien Karsten in haar boek Uit je angst, in je kracht uitlegt. Hiermee onderzoek je welk probleem er achter het gedrag schuilgaat en herformuleert u het probleem. Op basis daarvan probeer je een oplossing te verzinnen die aansluit bij de kracht die je wél hebt, waardoor het mogelijk wordt het gedrag te veranderen.