Deel 1 | Tramlijn begeerte
Van boekje tot ballet, van ets tot neon: vooral de kunst wil en kan onze verlangens verbeelden.
Je houdt de ezel een wortel voor en hij loopt. Je houdt de mens een geheim voor en zijn verlangen naar de onthulling zet hem in beweging. Zodra de ezel de wortel krijgt, staat hij stil. Zodra het geheim bekend is, staakt het verlangen – één bevrediging lang. Dan begint hetzelfde liedje opnieuw. Een vreemd mechanisme is het: dat van het verlangen dat ondanks zichzelf niet vervuld wil worden.
Wees onvoorspelbaar
Reclamemakers weten er wel weg mee en beloven gouden bergen bij de aanschaf van hun product. Stripteasedanseres verheven het tot spel: wees onvoorspelbaar en laat zo lang mogelijk iets te raden over. Dichters, denkers en kunstenaars willen het verlangen zelf ontrafelen. Uiteindelijk. Ze scheppen er liefdes- koppels voor als Romeo en Julia, dolende personages als Don Quichote, of ze zingen zelf – zoals Bob Dylan – het lied van verlangen. I want you. So bad. Vier haltes op een wild slingerende route.
1. A streetcar named desire
Regisseur Elia Kazan
Ergens in het begin van deze film uit 1951 met Marlon Brando in de hoofdrol legt Blanche (Vivien Leigh) haar zus uit hoe ze de weg naar het appartement heeft gevonden. ‘Ze vertelden me om Tramlijn Begeerte te nemen, over te stappen op de lijn Begraafplaatsen en na zes haltes uit te stappen bij Elysian Fields.’ Blanche vat met deze zin de film krachtig samen, als we bedenken dat Elysian Fields ook de naam is van het land van de doden in de Griekse mythologie. Vrij vertaald zegt ze: ‘Mijn seksuele verlangens hebben mij een route gewezen die me zal leiden naar de dood.’
2. De avonturier
(1921) – J.C. BLOEM
Net als voor veel andere dichters van zijn generatie, was verlangen
de drijfveer van J.C. Bloems poëzie.
Wij staren uren lang in ’t lover van de bomen
En menen, dat voor ons ook eindlijk is gekomen
De zoete vrede van te zijn als elk aards ding.
Ach, één windvleug brengt de onafwendbare
erinnering,
Wij voelen, dat wij anders kunnen niet
dan zwerven,
En zwerven is verlangen en verlangen derven.
3. Begeerte heeft ons aangeraakt
3. Begeerte heeft ons aangeraaktBert Natter
‘Begeerte heeft ons aangeraakt’ is een zin uit de Internationale, het strijdlied van het internationaal verbond van socialisten dat in 1892 voor het eerst officieel werd geproclameerd. De arbeiders die het zongen, uitten hun verlangen naar een rechtvaardiger wereld, waarin ook naar de armen en de ‘verworpenen der aarde’ wordt omgezien.
In 2008 gebruikt Bert Natter dezelfde zin voor de titel van zijn debuutroman. Hoofdpersoon Lucas concludeert: ‘Verzamelen, beschermen en verzorgen, ik wist dat het diepgewortelde instincten waren van ons allemaal en Zwier en ik hadden vaak als we ’s ochtends vroeg terug uit de kroeg kwamen en mensen zagen die op weg naar hun werk waren uit volle borst de Internationale gezongen: “De wereld steunt op nieuwe gronden, begeerte heeft ons aangeraakt, retteketet!”’
Door de toevoeging van ‘retteketet’ veegt hij in één gebaar de vloer aan met de socialistische droom. Begeerte heeft ons aangeraakt, ja dûh: begeerte naar bezit zal je bedoelen.
4. De mens aangevallen door verlangen, lust en zonde
Harmen Jansz Muller
De mens wordt aangevallen door personicaties van verlangen, lust en zonde. Cupido is geblinddoekt en hakt met zijn zwaard op de man in. Niet de liefde, maar verlangen maakt blind, waarschuwde Jansz Muller in 1565 op niet zachtzinnige wijze.
TEKST: MAARTJE DEN BREEJEN
