‘Hij zal je harder op de proef stellen want zijn ervaring is dat het werkt’

Haar manipulerende zoon bezorgd haar slapeloze nachten. Deze bezorgde moeder vraagt hoogleraar klinische psychologie Willem van der Does (1960) om hulp.

Wat doe je aan ‘gaslighting’?

Onlangs las ik het boek Gaslighting over manipulatie. Opgelucht constateer ik dat ik weliswaar een aantal van dit soort relaties heb gehad, maar dat ik mij nu in een veel gelijkwaardiger relatie bevind. Tot mijn schrik echter, besefte ik toch nog twee, vrij heftige gaslight-relaties te hebben: met mijn dementerende moeder en met mijn 27-jarige zoon. Van de laatste heb ik slapeloze nachten en ervaar ik veel stress. Mijn zoon woont op zichzelf maar weet me te manipuleren als het om geld gaat. Ik heb kaders afgesproken maar er komen altijd uitzonderingen – ziek, paniek, nood – waardoor ik toch weer afwijk van de afspraken. Natuurlijk zijn er in het verleden dingen gebeurd die dit kunnen verklaren maar allebei worden we hier niet gelukkiger van. Wat raad je mij aan? Therapie? En zo ja, wat voor therapie? Ik zou graag een gezonde relatie met mijn zoon aangaan maar krijg het ‘gas’ niet uitgedraaid.
Bezorgde moeder

Beste bezorgde moeder,

Degene die in therapie moet, is je zoon. Zolang jij hem financieel uit de wind houdt, is die kans kleiner. Het wordt niet leuk om aan te zien maar je zult zijn lijdensdruk moeten verhogen door je materiële hulp te staken. Vertel hem waarom je dat doet: om hem te motiveren meer van zijn leven te maken.
Ik wist niet van een recent boek over gaslighting, dus dank voor de tip. En: er blijken er meerdere te zijn. Dat zal komen door politici als Trump en Poetin, die zo glashard liegen dat mensen de meest onwaarschijnlijke dingen geloven. Voor wie de term niet kent: gaslighting wil zeggen zo hard maar charmant liegen dat de ander aan zichzelf gaat twijfelen. De term is afkomstig uit een toneelstuk uit 1938 waarin een man de gaslampen telkens ietsje dimt en zijn vrouw laat geloven dat er iets aan haar ogen mankeert. Een favoriete techniek van narcistisch–psychopathisch ingestelde mensen. Ze worden bijvoorbeeld door hun partner aangesproken op flirtgedrag maar even later staat die partner excuses te maken voor háár achterdocht.

Misbruik

Als je meerdere van dit soort relaties hebt gehad, waaronder met je moeder, is het goede nieuws dat het een hele prestatie is dat je je er deels aan hebt weten te ontworstelen. Het nare van misbruik – want dat is het – is dat de slachtoffers risico lopen op herhaling. Simpelweg omdat ze ‘milde’ uitbuiting zo gewoon zijn dat ze niet beseffen dat het ook anders kan.

Grenzen

Je stelt kaders maar handhaaft niet. Waarschijnlijk ben je bang hem kwijt te raken. Dat is reëel: als je je grenzen gaat handhaven zal hij je harder op de proef stellen want zijn ervaring is dat het werkt. En er is geen alternatief: op termijn gaat de relatie zo ook ten onder, of je wordt financieel uitgekleed. Het boek dat je hebt gelezen bevat ongetwijfeld instructies. Probeer met je partner of een kennis de adviezen op je eigen situatie toe te passen. Oefen gesprekken in een rollenspel. Het belangrijkste is dat je beseft dat de kans op een gezonde relatie met je zoon begint bij jouw gezonde opstelling. Dat gaat zeker deining veroorzaken en of hij ooit weer bijdraait kan ik niet beoordelen. Misschien wordt het uiteindelijk een stuk beter, misschien verbreekt hij de relatie voorgoed. Dat moet je afwegen tegenover de andere optie: doorgaan op de oude voet.

Wat vind jij?

Ken jij ook iemand met manipulatief gedrag? Wat doe jij meestal? Of hoe zou jij deze situatie aanpakken? Wij horen het graag.

Prangende vraag? Mail hem naar redactie@zin.nl o.v.v. ‘Dr. Does’. Meer vragen lees je in de nieuwe Zin. Nu in de winkel of hier te bestellen.